 |
| Hình minh hoạ, mượn của Reuters |
Viện Nghiên cứu Brookings Institute
Thứ sáu, ngày 07/08/2020
Dịch bởi: Người Mỹ Gốc Việt
Lời biên tập viên: Kết quả cuối cùng của thỏa thuận thương mại giai đoạn một giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ - và cuộc chiến thương mại diễn ra trước đó - đã gây tổn hại đáng kể cho nền kinh tế Mỹ mà không giải quyết được những lo ngại kinh tế cơ bản mà cuộc chiến thương mại dự định phải giải quyết, theo lời Ryan Hass và Abraham Denmark. Hậu quả kéo theo sau cuộc đụng độ kinh tế đã làm trầm trọng thêm quan hệ song phương. Bài viết này xuất hiện lần đầu trong SupChina.
Với tư cách là một ứng cử viên vào năm 2016, Donald Trump đã xây dựng lập luận của mình cho chức vụ tổng thống xung quanh sự nhạy bén được tuyên bố của ông với tư cách là một nhà giao dịch. Khi cuộc bầu cử năm 2020 đến gần, Tổng thống Trump và những người đại diện của ông đang tăng đôi khẳng định đó, bao gồm cả việc kêu gọi sự chú ý đến điều mà ông cho là “thỏa thuận lớn nhất từng thấy”: thỏa thuận thương mại “giai đoạn một” với Trung Quốc. Thỏa thuận được cho là bao gồm cam kết của Trung Quốc sẽ mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa của Mỹ trên mức năm 2017 vào cuối năm 2021.
Sáu tháng sau khi thỏa thuận được ký kết, lợi và hại của thỏa thuận này đang được nhìn thấy rõ ràng hơn. Bất chấp tuyên bố của Trump rằng "các cuộc chiến tranh thương mại là tốt và dễ dàng giành chiến thắng", kết quả cuối cùng của thỏa thuận thương mại giai đoạn một giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ - và cuộc chiến thương mại đến nó - đã gây tổn hại đáng kể cho nền kinh tế Mỹ mà không giải quyết được các quan tâm kinh tế cơ bản mà cuộc chiến thương mại dự trù sẽ giải quyết. Tuy nhiên, tác động của chiến tranh thương mại vượt ra ngoài kinh tế. Việc Trump ưu tiên cho thỏa thuận thương mại và giảm ưu tiên cho tất cả các khía cạnh khác của mối quan hệ đã tạo ra một môi trường dễ dãi hơn để Trung Quốc thúc đẩy các lợi ích của mình ở nước ngoài và áp chế chính người dân ở trong nước, yên tâm rằng các phản ứng của Mỹ sẽ bị tổng thống làm tắt tiếng vì lo ngại thoả thuận bị đổ vỡ.
NGUỒN GỐC CỦA CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016, một điệp khúc nhất quán từ ứng cử viên Trump khi đó là chĩa mũi dùi vào quan hệ thương mại của Hoa Kỳ với Trung Quốc và các thỏa thuận cho phép điều đó, như một nguyên nhân chính dẫn đến việc Hoa Kỳ mất việc làm và sở hữu trí tuệ. Ông nói rằng Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về “vụ trộm cắp lớn nhất trong lịch sử thế giới” và chỉ trích thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, ở mức khoảng 346 tỷ USD vào năm 2016. Ông tuyên bố, "Chúng ta không thể tiếp tục cho phép Trung Quốc cưỡng hiếp đất nước của chúng ta." Xây dựng hình ảnh Donald Trump như là nhà giao dịch cuối cùng, chiến dịch của ông đã công bố một chiến lược cải cách mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung, trong đó cam kết “đạt một thỏa thuận tốt hơn với Trung Quốc để giúp các doanh nghiệp và công nhân Mỹ cạnh tranh”. Trump đã vạch ra một kế hoạch gồm bốn phần để đảm bảo một thỏa thuận tốt hơn với Trung Quốc: tuyên bố Trung Quốc là kẻ thao túng tiền tệ; đương đầu với Trung Quốc trên các vấn đề về sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ cưỡng bức; chấm dứt việc sử dụng trợ cấp xuất khẩu và các tiêu chuẩn lỏng lẻo về lao động và môi trường của Trung Quốc; và giảm tỷ suất thuế doanh nghiệp của Mỹ để giúp ngành sản xuất của Mỹ cạnh tranh hơn.
Khi mới nhậm chức, Trump đã tìm cách trực tiếp đối thoại với Bắc Kinh để giải quyết những lo ngại về cơ cấu về các chính sách kinh tế của Trung Quốc. Vừa nhậm chức được ba tháng, ông đã gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Mar-a-Largo, nơi họ đồng ý thiết lập Kế hoạch hành động 100 ngày để giải quyết các khác biệt thương mại. Tháng tiếp theo, Trung Quốc đồng ý mở cửa nền kinh tế của mình (một chút) cho các công ty và dịch vụ của Hoa Kỳ để đổi lấy sự tiếp cận nhiều hơn của Trung Quốc đối với thương mại song phương và được sự công nhận của Hoa Kỳ đối với Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán tiếp theo đã thất bại khi Washington thúc đẩy Bắc Kinh nhượng bộ nhiều hơn và Bắc Kinh khước từ áp lực của Mỹ. Thời hạn 100 ngày kết thúc vào tháng 7 năm 2017 mà không có thỏa thuận, không có cuộc họp báo và không có tuyên bố chung trong cuộc họp đầu tiên của nỗ lực Đối thoại Kinh tế Toàn diện Hoa Kỳ-Trung Quốc (được chính quyền Trump tuyên bố đã chết vào bốn tháng sau đó).
Tổng thống Trump đã phát động cuộc chiến thương mại để gây áp lực buộc Bắc Kinh thực hiện những thay đổi đáng kể đối với các khía cạnh của hệ thống kinh tế của nước này nhằm tạo điều kiện cho các hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, bao gồm cưỡng bức chuyển giao công nghệ, hạn chế tiếp cận thị trường, đánh cắp tài sản trí tuệ và trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước. Trump cho rằng thuế quan đơn phương sẽ làm giảm thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Trung Quốc và khiến các công ty đưa việc làm sản xuất trở lại Hoa Kỳ. Trong khoảng thời gian từ tháng 7 năm 2018 đến tháng 8 năm 2019, Hoa Kỳ đã công bố kế hoạch áp thuế đối với hơn 550 tỷ USD sản phẩm của Trung Quốc và Trung Quốc đã trả đũa bằng thuế quan đối với hơn 185 tỷ USD hàng hóa của Mỹ.
CHI PHÍ KINH TẾ CỦA CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI
Chiến tranh thương mại đã gây ra đau đớn về kinh tế cho cả hai bên và dẫn đến sự chuyển hướng của dòng chảy thương mại khỏi cả Trung Quốc và Hoa Kỳ. Theo mô tả của phóng viên Heather Long của tờ Washington Post, “tăng trưởng kinh tế Hoa kỳ bị chậm lại, đầu tư kinh doanh đóng băng và các công ty không thuê được nhiều người. Trên toàn quốc, rất nhiều nông dân bị phá sản, và ngành sản xuất và vận chuyển hàng hóa đã xuống mức thấp chưa từng thấy kể từ cuộc suy thoái vừa qua (2008). Hành động của Trump tương đương một đợt tăng thuế lớn nhất trong nhiều năm.”
Một nghiên cứu vào tháng 9 năm 2019 của nhóm phân tích Moody’s Analytics cho thấy cuộc chiến thương mại đã khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại gần 300.000 việc làm và ước tính khoảng 0,3% GDP thực tế. Các nghiên cứu khác đưa ra chi phí cho GDP của Hoa Kỳ vào khoảng 0,7%. Một báo cáo năm 2019 từ Bloomberg Economics ước tính rằng cuộc chiến thương mại sẽ khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại 316 tỷ đô la đến cuối năm 2020, trong khi nghiên cứu gần đây hơn từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York và Đại học Columbia cho thấy các công ty Mỹ đã mất ít nhất 1,7 nghìn tỷ đô la trong giá cổ phiếu của họ do thuế quan của Mỹ áp lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các công ty Hoa Kỳ chủ yếu trả tiền thuế quan của Hoa Kỳ, với chi phí ước tính gần 46 tỷ đô la. Thuế quan buộc các công ty Mỹ phải chấp nhận tỷ suất lợi nhuận thấp hơn, cắt giảm lương và việc làm cho công nhân Mỹ, trì hoãn các đợt tăng lương khả dĩ hoặc tuyển dụng thêm người, và tăng giá đối với người tiêu dùng hoặc công ty Mỹ. Người phát ngôn của Cục Nông trại Hoa Kỳ tuyên bố rằng “nông dân đã mất phần lớn thị trường trị giá 24 tỷ đô la ở Trung Quốc” do các hành động trả đũa của Trung Quốc.
Trong khi đó, thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc tiếp tục tăng, đạt mức kỷ lục 419,2 tỷ USD vào năm 2018. Đến năm 2019, thâm hụt thương mại đã giảm xuống còn 345 tỷ USD, gần bằng với mức năm 2016, phần lớn là do dòng chảy thương mại giảm. Cần lưu ý rằng, trong khi thâm hụt của Hoa Kỳ với Trung Quốc giảm, thâm hụt thương mại tổng thể của quốc gia lại không giảm. Các mức thuế đơn phương của Trump đối với Trung Quốc đã làm chệch hướng dòng chảy thương mại từ Trung Quốc, khiến thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với châu Âu, Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan tăng lên.
Trung Quốc cũng cảm thấy đau đớn về kinh tế do hậu quả của cuộc chiến thương mại, mặc dù dường như không đủ để đầu hàng các yêu cầu cốt lõi của chính quyền Trump về cải cách cơ cấu lớn. Trên thực tế, khi chiến tranh thương mại kéo dài, Bắc Kinh đã giảm thuế quan đối với các đối tác thương mại khác của mình khi nước này giảm sự phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ. Thỏa thuận cuối cùng mà cả hai bên công bố vào ngày 15 tháng 1 năm 2020, phần lớn giống với đề nghị mà Bắc Kinh đã đưa ra từ đầu - tăng mua hàng hóa cộng với các cam kết về cải thiện bảo vệ sở hữu trí tuệ, tiền tệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc.
Thỏa thuận không có là bất kỳ tiến bộ nào về trợ cấp của chính phủ, doanh nghiệp nhà nước, và việc Trung Quốc sử dụng chính sách công nghiệp để tạo lợi thế cho các công ty nội địa chống lại các đối thủ nước ngoài. Tiến bộ về tiếp cận thị trường cũng tỏ ra không mấy ấn tượng ngoại trừ lĩnh vực tài chính. Những thách thức này và nhiều thách thức khác đã đặt ra cho một cuộc đàm phán giai đoạn hai, mà Trump gần đây nói rằng không được xem xét.
MỘT MÔI TRƯỜNG DỄ DÃI HƠN CHO SỰ GÂY HẤN VÀ ĐÀN ÁP CỦA TRUNG QUỐC
Trong suốt thời kỳ này, Tổng thống Trump đã nỗ lực phát triển mối quan hệ suôn sẻ và tích cực với Trung Quốc - và đặc biệt là với Tập Cận Bình - và giải thích nỗ lực của ông là nhằm mục đích thúc đẩy các cuộc đàm phán thương mại. Trump đã ca ngợi sức mạnh và sự lãnh đạo của ông Tập một cách công khai trong khi né tránh những điểm xung đột song phương gay gắt trong các cuộc cam kết riêng tư. Thay vào đó, Trump được cho là đã sử dụng các cuộc trao đổi riêng tư của mình với ông Tập để thúc giục ông hành động theo các ưu tiên cá nhân của mình, hầu hết liên quan đến các cuộc đàm phán thương mại và trong một thời gian là Bắc Hàn.
Vào tháng 6 năm 2019, Trump được cho là đã hứa với Tập Cận Bình trong một cuộc điện thoại riêng rằng Hoa Kỳ sẽ kiềm chế chỉ trích Trung Quốc về Hồng Kông trong khi các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra. Tháng sau, Trump nói rằng ông tin rằng Tập Cận Bình đã hành động “rất có trách nhiệm” với các cuộc biểu tình ở Hồng Kông, đồng thời nói thêm, “Chúng tôi đang làm việc trên các thỏa thuận thương mại ngay bây giờ. Chúng ta sẽ xem chuyện gì xảy ra." Ông đã bày tỏ tình cảm tương tự một cách công khai vào tháng 11 khi tránh chỉ trích ông Tập về Hồng Kông và liên kết vấn đề này với các cuộc đàm phán thương mại, nói rằng, "Chúng ta phải đứng về phía Hồng Kông, nhưng tôi cũng đứng về phía Chủ tịch Tập." Ông nói thêm rằng ông Tập là “một người bạn của tôi, ông ấy là một người đàn ông khác thường,” và mô tả các cuộc biểu tình ở Hồng Kông là một “yếu tố phức tạp” trong các cuộc đàm phán thương mại. Vào ngày 10 tháng 1 năm 2020, khi Laura Ingraham trên Fox News hỏi Trump về “vấn đề nhân quyền ở Trung Quốc” và đề cập đến “một triệu người trong các trại cải tạo,” ông ta trả lời: “Tôi đang đi những bước tế nhị, bởi vì chúng ta đang thực hiện… những giao dịch thương mại tuyệt vời.”
John Bolton, khi đó là cố vấn an ninh quốc gia, tuyên bố rằng lý do đằng sau việc Tổng thống Trump ưu tiên một thỏa thuận thương mại hơn những cân nhắc khác với Trung Quốc đã được nêu rõ trong cuộc gặp riêng với Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh G-20 tháng 6 năm 2019 ở Nhật Bản. Theo Bolton, Trump đã nói với Tập cứ tiến hành xây dựng các trại để giam giữ hơn 1 triệu người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, nói rằng đó chính xác là điều đúng đắn cần làm và yêu cầu Tập Cận Bình giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới bằng cách tăng mua đậu nành và lúa mì. Trump sau đó đã thách thức cách Bolton đánh giá các sự kiện, tweet rằng cuốn sách của Bolton “là một tập hợp những lời nói dối và những câu chuyện bịa đặt”; Trump đặc biệt phủ nhận nhận định của Bolton về Tân Cương. Tuy nhiên, tại một cuộc vận động tranh cử ở Manchester, New Hampshire, vào ngày 10 tháng 2 năm 2020, Trump tuyên bố, "Tháng trước, chúng tôi đã ký một thỏa thuận thương mại đột phá với Trung Quốc sẽ đánh bại rất nhiều đối thủ của chúng tôi."
Mặc dù các thành viên khác của chính quyền Trump, bao gồm Phó Tổng thống Mike Pence và Ngoại trưởng Mike Pompeo, đã thẳng thắn chỉ trích sự đàn áp của Trung Quốc trong nước và gây hấn ở nước ngoài, nhưng tuyên bố của họ ở Bắc Kinh không được coi là thay thế cho sự phản đối của tổng thống. Trong thời kỳ này, chính quyền Trump có thực hiện một loạt các hành động chống lại Trung Quốc, bao gồm thắt chặt kiểm soát xuất khẩu, tăng cường sàng lọc đầu tư, thách thức các công ty công nghệ Trung Quốc và làm chùn Sáng kiến Vành đai và Con đường. Tuy nhiên, trong hệ thống chủ nghĩa Lê-nin từ trên xuống của Bắc Kinh, các tín hiệu mà các nhà lãnh đạo khác gửi tới Tập Cận Bình và phản ứng của Tập đối với những thông điệp đó, có sức nặng đáng kể. Cả Hoa Kỳ và bất kỳ quốc gia nào khác không được phép có hai chính sách đối ngoại với Trung Quốc. Chỉ có một. Ăng-ten của Bắc Kinh được điều chỉnh theo tín hiệu mà các nhà lãnh đạo khác gửi đến.
Nói rõ hơn, giới lãnh đạo Trung Quốc chịu hoàn toàn trách nhiệm về những hành động liều lĩnh mang tính dân tộc chủ nghĩa ở ngoại vi và sự đàn áp tàn bạo của họ tại quê nhà. Tuy nhiên, các quyết định của Bắc Kinh để hành động theo hướng hiện tại đã thành đơn giản bởi họ tin rằng sự tập trung chặt chẽ của Trump vào thương mại và lợi ích của ông trong việc không để các vấn đề khác cản trở việc hoàn thành một thỏa thuận hoặc làm chệch hướng việc thực hiện thỏa thuận.
Ngay cả trong những tuần sau khi ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một, Tổng thống Trump vẫn tập trung vào việc trấn an Tập về sự ủng hộ của ông. Trong nhiều tuần, Trump liên tục ca ngợi phản ứng của Tập đối với sự lây lan nhanh chóng của COVID-19 ở Trung Quốc. Giọng điệu của Trump sẽ không thay đổi cho đến khi Hoa kỳ thực sự bị thiệt hại bởi virus.
CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI CÓ XỨNG ĐÁNG KHÔNG?
Hai bên tuyên bố đình chiến trong cuộc chiến thương mại tại một lễ ký kết được trang trí công phu tại Nhà Trắng có sự tham gia của Tổng thống Trump và Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc, thành viên đứng thứ 11 trong giới lãnh đạo Trung Quốc. Mặc dù toàn bộ văn bản của thỏa thuận chưa được công bố, nhưng các báo cáo cho biết thỏa thuận cam kết Trung Quốc sẽ mua thêm 200 tỷ USD các sản phẩm của Mỹ trong hơn hai năm so với mức của năm 2017. Phần văn bản của thỏa thuận đã được công khai cho thấy Trung Quốc cam kết bảo vệ tài sản trí tuệ của Mỹ, ngừng cưỡng chế chuyển giao công nghệ và không sử dụng phá giá tiền tệ như một vũ khí thương mại. Nó cũng bao gồm một cơ chế thực thi cho phép áp đặt thuế nhập khẩu nếu các tranh chấp không được giải quyết.
Trong sáu tháng kể từ khi thỏa thuận được ký kết, triển vọng của việc Trung Quốc đạt được các mục tiêu mua hàng đã mờ đi đáng kể. Theo tính toán của Bloomberg dựa trên dữ liệu của Cục Hải quan Trung Quốc, trong nửa đầu năm 2020, Trung Quốc chỉ mua 23% tổng định mức mua hàng trong năm. Trong khi một phần là bởi sự gián đoạn dòng chảy thương mại gây bởi COVID-19, phần lớn khoảng cách là do sự không thực tế của thỏa thuận ngay từ đầu. Trong thỏa thuận giai đoạn một, theo mô tả của Brad W. Setser và Dylan Yalbir tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, Trung Quốc đã cam kết mua thêm khoảng 60 tỷ USD hàng hóa của Mỹ so với năm 2017 - khoảng 180 tỷ USD hàng hóa của Mỹ trong năm nay. Tuy nhiên, xuất khẩu hàng hóa của Mỹ sang Trung Quốc hiện thấp hơn đáng kể so với năm 2017.
Nói cách khác, về cơ bản, Bắc Kinh đã chi trả cho thỏa thuận này bằng một lời hứa hẹn về việc mua hàng hóa của Mỹ. Có vẻ như Tổng thống Trump đã chấp nhận tờ giấy nợ (IOU) như một tuyên bố chiến thắng.
Thời gian sẽ trả lời liệu những đổi mới trong thỏa thuận về thực thi có thành công hay không trong khi những đổi mới khác đã thất bại, và phần lớn sẽ phụ thuộc vào ý nguyện của Trung Quốc trong việc chuyển các thỏa thuận thành luật và quan trọng là thực thi chúng. Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng đối với Hoa Kỳ - đặc biệt vào lúc này, khi nền kinh tế Hoa Kỳ đang ở trong tình trạng tồi tệ nhất kể từ cuộc Đại suy thoái do hậu quả của đại dịch COVID-19 - là liệu chi phí kinh tế mà nước này phải trả cho các thỏa thuận thực thi đó có đáng giá cho hàng tỷ đô la bị mất giá trị, hàng trăm nghìn việc làm bị mất, sự đình trệ của sản xuất ở Mỹ và những tác động tàn khốc của cuộc chiến thương mại đối với nông dân Mỹ.
Cuối cùng, thỏa thuận giai đoạn một gây thất vọng vì nó, cùng với cuộc chiến thương mại, đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế Mỹ trong khi không đạt được tiến bộ đáng kể trong việc giải quyết cơ bản sự mất cân bằng cấu trúc của mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung./.
Nguyên bản tiếng Anh:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét