 |
| Tổng tư lệnh Trump (Minh họa: Paul Spella; Michael Heiman / Getty) |
Tổng tư lệnh là người bốc đồng, coi thường chuyên môn và nhận được các báo cáo tình báo từ Fox News. Điều này có ý nghĩa gì đối với những người ở tiền tuyến?
Xuất bản trên tạp chí The Atlantic số 11/2019
Tái đăng trên The Atlantic 03/09/2020
Dịch bởi: Người Mỹ Gốc Việt
Trong gần suốt hai thập niên qua, quân đội Mỹ đã được triển khai trên khắp thế giới - tới khoảng 150 quốc gia. Trong thời gian đó, hàng trăm nghìn thanh niên nam nữ đã trải qua các cuộc chiến, và một thế hệ sĩ quan đã trưởng thành trong sự đối mặt với thực tế chiến tranh. Họ sở hữu một lượng kiến thức và kinh nghiệm sâu sắc. Trong ba năm qua, những chuyên gia được đào tạo bài bản này đã được Donald Trump chỉ huy.
Để hiểu rõ việc phục vụ Trump diễn ra như thế nào, tôi đã phỏng vấn các sĩ quan ở các cấp bậc cao thấp khác nhau, cũng như một số nhân viên dân sự Ngũ Giác Đài hiện tại và trước đây. Trong số các sĩ quan mà tôi đã nói chuyện có bốn người ở cấp bậc cao nhất - ba hoặc bốn sao - tất cả đều đã nghỉ hưu gần đây. Tất cả, trừ một người phục vụ Trump trực tiếp; người còn lại rời chức vụ không lâu trước khi Trump nhậm chức. Họ đến từ các nhánh khác nhau của quân đội, nhưng tôi sẽ chỉ đơn giản gọi họ là “các vị tướng”. Một số chỉ nói như vô danh và không cho ghi âm, một số cho phép những gì họ nói được trích dẫn mà không cho ghi nguồn, và một số nói và cho ghi rõ họ là ai.
Các sĩ quan quân đội tuyên thệ phục vụ bất kỳ người nào được cử tri gửi đến Nhà Trắng. Nhận thức rõ về thẩm quyền đặc biệt mà họ nắm giữ, các sĩ quan cấp cao thể hiện sự tôn trọng đối với chuỗi chỉ huy, và cực kỳ kín tiếng trong việc chỉ trích các những người chỉ huy dân sự của họ. Điều ngoại lệ mà những người tôi có dịp nói chuyện đã làm trong trường hợp của Trump thật đáng nói, và phần lớn những gì họ nói với tôi thật đáng lo ngại. Trong 20 năm viết về quân đội, tôi chưa bao giờ nghe các sĩ quan ở các vị trí cao bày tỏ sự lo lắng về một tổng thống như vậy. Các tuyên bố và mệnh lệnh của Trump đã gây nguy cơ xảy ra các cuộc chiến tranh thảm khốc và không cần thiết ở Trung Đông và châu Á, đồng thời gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho các tư lệnh chiến trường đang tham gia chiến trận. Thường xuyên bị bất ngờ bởi những tuyên bố của Trump, các sĩ quan cao cấp đã cố gắng lèo lái để giúp đất nước thoát khỏi thảm kịch các tuyên bố đó có thể gây ra. Họ có thể làm điều đó thành công bao nhiêu lần trước khi vấp ngã?
Giữa các mối đe dọa trải dài trên toàn cầu, từ phổ biến vũ khí hạt nhân đến các tàu chở dầu được khai thác ở Vịnh Ba Tư cho đến các cuộc tấn công khủng bố và chiến tranh mạng, những người ở vị trí chỉ huy giám sát nguồn cấp dữ liệu Twitter của tổng thống giống như các sĩ quan hiện trường rà soát đường chân trời để tìm kiếm các cuộc hành quân của đối phương. Một tiền tuyến mới trong phòng thủ quốc gia đã trở thành Phòng Tình huống của Nhà Trắng, nơi quân đội phải vật lộn để có thể thích ứng với một tổng tư lệnh vừa ngu dốt vừa thất thường. Vào tháng 5, sau nhiều tháng đe dọa Iran, Trump đã ra lệnh cho nhóm tác chiến tàu sân bay dẫn đầu bởi USS Abraham Lincoln chuyển hướng từ Địa Trung Hải đến Vịnh Ba Tư. Vào ngày 20 tháng 6, sau khi một máy bay không người lái của Mỹ bị bắn rơi ở đó, ông ta đã ra lệnh tấn công trả đũa - và sau đó tạm dừng nó vài phút trước khi nó được bắt đầu. Ngày hôm sau, ông ta nói rằng ông ta "không tìm kiếm chiến tranh" và muốn nói chuyện với các nhà lãnh đạo của Iran, đồng thời hứa với họ "sẽ xóa sổ như bạn chưa từng thấy trước đây" nếu họ đối đầu với ông ta. Ông ta đe dọa Triều Tiên bằng "hoả lực và thịnh nộ" và điều động một đội tàu sân bay ba chiếc đến vùng biển ngoài khơi bán đảo Triều Tiên - sau đó ông ta xoay sang các hội nghị thượng đỉnh thân thiện với Kim Jong Un, người mà ông ta tuyên bố là ông "đang yêu”; hủy bỏ các cuộc tập trận quân sự lâu đời của Mỹ với Hàn Quốc; và thả quả bóng về khả năng rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi đất nước. Trong khi chuyện tình vẫn tiếp diễn trước các máy quay phim, Hoa Kỳ đã lặng lẽ huỷ bỏ chuyện hủy bỏ các cuộc tập trận quân sự và không đề cập đến việc rút quân nữa.
Cái kiểu thuyền trưởng không bánh lái như vậy tạo ra những tiêu đề mà Trump thèm muốn. Ông ta thích thú khi những dòng tweet của ông được cất cánh. (Ông sẽ nói: “Boom! Giống như tên lửa!”) Ngoài mặt trận, nơi chiến cuộc là to tát hơn trò chơi chữ, những dòng tweet của ông ta sẽ có hậu quả. Ông ấy không phải là một tổng thống biết suy nghĩ về hậu quả - và điều này, các tướng lĩnh nhấn mạnh, không phải là cách hành xử của các quốc gia nghiêm túc.
Các tướng lĩnh mà tôi đã nói chuyện không đồng ý về mọi thứ, nhưng họ đã chia sẻ năm đặc điểm sau đây về khả năng lãnh đạo quân sự của Trump.
I. ÔNG KHINH THƯỜNG CHUYÊN MÔN
Trump rất ít quan tâm đến các chi tiết của chính sách. Ông ta quyết định về một điều, và những người không đồng ý với ông - ngay cả những người rõ ràng có kiến thức và kinh nghiệm hơn - đều bị xem là ngu ngốc, hoặc chậm chạp, hoặc điên rồ.
Phẩm chất của một cá nhân thế này có thể gây phiền phức cho họ; còn của một tổng thống thì thật là nguy hiểm. Trump bác bỏ quy trình ra quyết định cẩn thận mà từ lâu đã hướng dẫn các tổng tư lệnh. Chê bai quy trình đó có thể là đặc điểm nổi bật của khả năng lãnh đạo của ông. Tất nhiên, không có quy trình nào có thể đảm bảo đưa ra những quyết định đúng đắn - lịch sử làm rõ điều đó - nhưng việc né tránh những công cụ có sẵn cho một tổng thống là lựa chọn sự thiếu hiểu biết. Cái mà những người ủng hộ Trump gọi là “chính phủ ngầm" (nguyên văn: “deep state”), trong thế giới của an ninh quốc gia - hầu như không phải là pháo đài của nền chính trị cấp tiến - một kho kiến thức và kinh nghiệm toàn cầu rộng lớn mà các tổng thống bỏ qua sẽ dễ gặp nguy hiểm. Các tướng lĩnh đã nói đầy hoài niệm về quy trình mà các tổng thống tiền nhiệm đi theo, những người đã xin lời khuyên từ các chỉ huy ngoài mặt trận, các sĩ quan tình báo và viên chức ngoại giao, và trong một số trường hợp là các đồng minh chủ chốt trước khi đi đến quyết định về hành động quân sự. Như một vị tướng nói với tôi, George W. Bush và Barack Obama khác nhau về tính khí và sở thích chính sách, nhưng họ rất giống nhau trong Phòng tình huống: Cả hai tổng thống đều đặt những câu hỏi khó, muốn các quan điểm thắng thế được thách thức, đòi hỏi có nhiều lựa chọn để xem xét, và cân nhắc kết quả tiềm năng so với các mục tiêu rộng lớn hơn. Trump không làm bất cứ điều nào trong đó. Mặc dù chỉ huy bộ máy thu thập thông tin tình báo phức tạp nhất trên thế giới, nhưng vị tổng thống này thích được Fox News thông báo ngắn gọn, sau đó đưa ra quyết định mà không cần ý kiến của người khác.
Một ví dụ nổi bật là vào ngày 19 tháng 12 năm 2018, khi Trump tuyên bố trên Twitter rằng ông sẽ ra lệnh cho tất cả các lực lượng Mỹ ở Syria về nước. Ông ấy tweet, “Chúng ta đã đánh bại ISIS ở Syria, lý do duy nhất của tôi để <quân đội> hiện diện ở đó trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump.” Sau đó trong ngày ông nói, "Các chàng trai của chúng ta, những phụ nữ trẻ của chúng tôi, những người đàn ông của chúng tôi, tất cả họ đều đang trở về, và họ đang trở về ngay bây giờ."
Điều này làm thoả mãn một trong những lời hứa tranh cử của Trump và nó thu hút sự tin tưởng của những người theo chủ nghĩa biệt lập trong số những người ủng hộ cốt lõi của ông. Quên các chuyên gia, quên chuỗi chỉ huy - rốt cuộc họ là những người đã giữ cho lực lượng Mỹ tham gia vào khu vực đó của thế giới trong 15 năm đẫm máu mà không cải thiện đáng kể mọi thứ. Quá đủ rồi.
Tuy nhiên, vào thời điểm đó, quân đội Mỹ đang trong giai đoạn cuối cùng để tiêu diệt Nhà nước Hồi giáo (IS), trái ngược với khẳng định của Trump, đang sụp đổ nhưng vẫn chưa bị đánh bại. Lãnh thổ Hồi giáo (Caliphate) tàn bạo của nó, vốn đã trải dài trong một thời gian ngắn từ miền đông Iraq đến miền tây Syria, đã bị liên minh toàn cầu do Mỹ đứng đầu đã khổ công đập vỡ trong 5 năm trước đó. Bây giờ họ phải dừng lại và trở về nhà?
Một số vị tướng cảm thấy đây là một ví dụ điển hình về việc ra quyết định thiếu thông tin. Mặt trái của việc rút quân là rõ ràng: Nó sẽ tạo ra một khoảng trống quyền lực có thể nhượng lại một cách hiệu quả đất nước Syria đang rạn nứt cho Nga và Iran; nó sẽ khiến các đồng minh địa phương của Mỹ phải chịu một số phận bất định; và nó sẽ khuyến khích lực lượng ISIS đã suy yếu tiếp tục chiến đấu. Quyết định này khiến Bộ trưởng Quốc phòng, Tướng James Mattis và đặc phái viên Hoa Kỳ trong liên minh, ông Brett McGurk từ chức ngay lập tức. Nó bỏ qua không chỉ Quốc hội và các đồng minh của Hoa Kỳ mà cả người đang thực sự tiến hành chiến tranh, Tướng Joseph Votel, vị trưởng tư lệnh của Bộ Tư lệnh Trung tâm Hoa Kỳ. Ông ta đã không được hỏi ý kiến.
Dòng tweet của Trump trên thực tế đã đặt Tướng Votel vào vị trí nói với các đồng minh của chúng tôi, thực tế là, chúng tôi đang phản bội bạn, nhưng chúng tôi cần bạn lúc này hơn bao giờ hết.
Dòng tweet của Trump đã đưa Votel vào tình thế khó khăn. Đây là một sự thay đổi đột ngột 180 độ trong chính sách của Hoa Kỳ đã làm suy yếu nghiêm trọng nỗ lực đang diễn ra. Đội ngũ Mỹ khoảng 2.000 binh sĩ, hầu hết là Lực lượng Đặc nhiệm, đang phối hợp với quân đội Iraq; Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) chủ yếu bao gồm dân quân người Kurd và người Syria chống đối Tổng thống Bashar al-Assad; và đại diện của NATO, Liên đoàn Ả Rập, và hàng chục quốc gia. Liên minh này đã thu hẹp lãnh thổ của ISIS thành những ổ kháng cự nhỏ bên trong Syria. Quân đội Mỹ đã ở sâu trong Thung lũng Euphrates, một chặng đường dài so với căn cứ hoạt động ban đầu của họ. Ước tính có khoảng 10.000 binh sĩ Hồi giáo cực đoan đã chiến đấu đến chết. Những tháng chiến đấu cam go đang ở phía trước.
Lực lượng của Votel ở Syria tương đối nhỏ, nhưng lực lượng này cần được cung cấp ổn định về lương thực, đạn dược, phụ tùng và vật tư y tế cũng như luân chuyển quân thường xuyên. Con đường cho các phương tiện vận chuyển sống còn này - hàng trăm dặm của sa mạc Iraq nguy hiểm - là đoàn xe tải, bảo vệ gần như bởi riêng SDF. Để bảo vệ quân đội của mình trong cuộc rút lui, Mỹ có thể phải đưa quân vào hoặc thay thế các đoàn xe tải đó bằng máy bay không vận, nhưng cách nào cũng có nghĩa là đột ngột leo thang một cuộc giao tranh mà tổng thống vừa tuyên bố kết thúc.
Đối với vị trưởng tư lệnh Mỹ, đây là một thử thách hậu cần khủng khiếp. Một cuộc rút lui có trật tự của lực lượng của ông ta sẽ làm căng thẳng thêm các tuyến tiếp tế, do đó cần sự giúp đỡ của SDF nhiều hơn nữa. Votel thấy mình ở vào tình thế phải nói với các đồng minh của mình rằng, thực tế là chúng tôi đang khiến bạn khó chịu, nhưng chúng tôi cần bạn hơn bao giờ hết.
Những người chỉ huy chiến trường thường được nhận những mệnh lệnh mà họ không thích. Quân đội phải cúi đầu trước sự cai trị của dân sự. Các tướng chấp nhận và đón nhận điều đó. Nhưng họ cũng nói rằng không có quy trình ra quyết định cẩn thận nào có thể đưa đến những quyết định kiểu giữ mặt mũi đột ngột của Trump.
Votel đã quyết định thực hiện một bước cực kỳ hiếm gặp: Anh ta công khai mâu thuẫn với tổng tư lệnh của mình. Trong một cuộc phỏng vấn với CNN, ông nói rằng không, ISIS vẫn chưa bị đánh bại, và bây giờ không phải là lúc để rút lui. Được giao trách nhiệm với quân đội và nhiệm vụ của mình, vị tướng không có nhiều lựa chọn.
Votel đã dàn xếp mọi thứ với nhau. Anh ta đã tận dụng mối quan hệ tốt đẹp mà anh ta đã xây dựng được với SDF để có đủ thời gian để Trump đối mặt với hậu quả của quyết định của mình. Vài ngày sau, tổng thống đã lùi bước - trong khi có thể đoán trước là ông từ chối thừa nhận rằng ông đã phải làm như vậy. Lực lượng Mỹ sẽ ở với số lượng ít hơn (và Pháp và Anh cuối cùng sẽ đồng ý cấp thêm quân cho nỗ lực này). Góc quay 180 độ đã được chuyển đổi thành một góc giống 90 độ hơn. Cuối cùng, tác động chính của dòng tweet của Trump là làm tổn hại lòng tin của các đồng minh và cỗ võ cho Assad lẫn ISIS.
 |
| Ảnh minh họa: Paul Spella; Nicholas Kamm; Olivier Douliery / AFP / Getty; Erik S. Lesser / AP; Kevin LaMarque / Reuters |
II. ÔNG TA CHỈ TIN TƯỞNG BẢN NĂNG CỦA RIÊNG MÌNH
Trump tin rằng cảm nhận bản năng của mình về mọi thứ là tuyệt vời, nếu không muốn nói là thiên tài. Những người xung quanh khuyến khích niềm tin đó, hoặc họ bị sa thải. Chiến thắng Nhà Trắng dẫu mọi sự so le đã khiến niềm tin đó trở nên không thể lay chuyển.
Các tướng đồng ý rằng quyết đoán là tốt. Nhưng đưa ra quyết định mà không xem xét sự thật thì không.
Trump, ít nhất một lần, đã thể hiện sự nhanh chóng và cương quyết mà các chỉ huy phải nể: Vào ngày 7 tháng 4 năm 2017, ông đã đáp trả một cuộc tấn công chiến tranh hóa học của Assad bằng một cuộc tấn công tên lửa vào căn cứ không quân Shayrat của Syria. Nhưng đây không phải là một quyết định khó khăn. Đó là một đòn trả đũa tương ứng chỉ một lần không có khả năng gây ra tranh cãi quốc tế hoặc những hậu quả rộng lớn hơn. Rất ít sự cố quốc tế có thể được giải quyết trong sạch bằng một cuộc không kích.
"Làm thế nào chúng ta thậm chí đến được điểm đó?" một vị tướng ngạc nhiên hỏi tôi. Loại tổng tư lệnh nào sẽ mạo hiểm chiến tranh với Iran chỉ vì một chiếc máy bay không người lái?
Đó là trường hợp của vụ căng thẳng với Iran vào tháng Sáu. Các tướng lĩnh nói rằng cách Trump xử lý nó là rất nguy hiểm, vì nó có thể dẫn đến một cuộc chiến có nổ súng. Vào ngày 20 tháng 6, lực lượng phòng không của Iran đã bắn hạ một chiếc RQ-4A Global Hawk của Mỹ, một máy bay không người lái giám sát tầm cao mà Iran cho rằng đã xâm phạm không phận của họ. Hoa Kỳ cho biết máy bay không người lái đã ở trong không phận quốc tế. (Các tọa độ tranh cãi là cách nhau khoảng 12 dặm - không phải là một sự khác biệt lớn cho một chiếc máy bay di chuyển hàng trăm dặm một giờ.) Để trả đũa, Trump đã ra lệnh tấn công quân sự vào Iran và sau đó đột ngột rút lại sau đó, mà ông tuyên bố vì ông được thông báo rằng nó sẽ-giết-khoảng 150 người Iran. Một vị tướng nói với tôi rằng lời giải thích này rất khó xảy ra - bất kỳ cuộc thảo luận cẩn thận nào về cuộc đình công đều có thể xem xét đến thương vong tiềm ẩn ngay từ đầu. Nhưng bất kể lý do của ông ấy là gì, sự đảo ngược của tổng thống đôi khi tạo ra sự nhẹ nhõm đến mức nó che mờ độ nghiêm trọng của quyết định ban đầu của ông ấy.
"Làm thế nào mà chúng ta thậm chí đến được điểm đó?" vị tướng kinh ngạc hỏi tôi. Với một phần của thế giới như một thùng thuốc súng như vậy, loại tổng tư lệnh nào sẽ mạo hiểm chiến tranh với Iran vì một máy bay không người lái?
Vị tướng này cho biết, một cuộc tấn công trả đũa không chỉ thất bại trong một phép đo đơn giản về mức độ tương xứng, mà còn đạt ít thành quả, làm leo thang tranh chấp với Iran, và có nguy cơ kích động một cuộc xung đột rộng rãi. Trong một cuộc chiến tổng lực, Hoa Kỳ sẽ đánh bại các lực lượng vũ trang của Iran, nhưng không phải là không có đổ máu lớn, và không chỉ ở Iran. Iran và các lực lượng ủy nhiệm của họ sẽ tiến hành các cuộc tấn công khủng bố vào các mục tiêu của Mỹ và đồng minh trên khắp Trung Đông và xa hơn nữa. Nếu chế độ sụp đổ, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Ai sẽ đứng ra điều hành một quốc gia Hồi giáo dòng Shiite với 82 triệu người đã chìm trong hận thù nước Mỹ qua nhiều thế hệ? Các giáo sĩ Hồi giáo nợ quyền lực của họ vào việc Mỹ lật đổ chính phủ được bầu của Iran vào năm 1953, một sự kiện được nhiều người ở Iran (và các nơi khác) coi là một sự xúc phạm. Những người Mỹ thắng trận sẽ không được chào đón bởi các đám đông Ba Tư vui vẻ. Các tướng lĩnh đã quan sát những người dự đoán những cuộc diễu hành như vậy ở Baghdad sau khi Saddam Hussein bị lật đổ thay vào đó đã được xem những cuộc tắm máu kéo dài hàng thập niên. Iran có dân số gấp đôi Iraq và là một quốc gia phát triển hơn nhiều. Chiến tranh Iraq đã truyền cảm hứng cho việc thành lập ISIS và tạo động lực mới cho al‑Qaeda; hãy tưởng tượng cuộc chiến với Iran có thể huy động Hezbollah, tổ chức khủng bố giàu có nhất và được đào tạo tốt nhất trên thế giới như thế nào.
Đôi khi, tất nhiên, chiến tranh là cần thiết. Đó là lý do tại sao chúng ta duy trì quân đội chuyên nghiệp và đắt tiền nhất trên thế giới. Nhưng một lý do cơ bản để sở hữu sức mạnh như vậy là để tránh chiến tranh - đặc biệt là các cuộc chiến có khả năng tạo ra những vấn đề tồi tệ hơn chúng giải quyết.
Tướng Votel, người chỉ huy các lực lượng Mỹ trong khu vực cho đến khi ông nghỉ hưu vào tháng 3, nói với tôi rằng nếu Mỹ thực hiện một cuộc tấn công trả đũa, "mẹo của quân đội trong trường hợp này là sắp xếp một số loại hoạt động sẽ rất nhanh chóng thử thách và đưa chúng ta đến một ngã rẽ - cung cấp cho họ một ngã rẽ hoặc cung cấp cho chúng tôi một ngã rẽ - để chúng ta có thể tiến tới một số loại thảo luận để giải quyết tình huống.” Votel nói rằng cuộc tấn công của Trump có thể nhắm vào một số tàu và hệ thống của hải quân Iran đe dọa hoạt động đường vận chuyển ở eo biển Hormuz, hoặc nó có thể sẽ san bằng một cuộc tấn công hạn chế nhằm vào hệ thống phòng không tấn công máy bay không người lái. Lý tưởng nhất là sau đó nó sẽ được tạm dừng để các tiến trình ngoại giao có thể bắt đầu. Cuộc tấn công sẽ chứng minh cho Iran thấy rằng chúng ta có khả năng và sẵn sàng đáp trả nếu bị khiêu khích và làm rõ rằng trong một cuộc chiến nghiêm trọng, nó không thể thắng. Nhưng tất cả những điều này giả định một trình tự sẽ diễn ra một cách có trật tự, hợp lý - một khái niệm phi lý.
Votel nói, “Điều này hoàn toàn không thể đoán trước được. Thật khó cho tôi để biết nó sẽ diễn ra như thế nào. Chúng tôi buộc phải để lại số lượng lớn các lực lượng trong khu vực như một biện pháp ngăn chặn. Nếu bạn không có một lối ra, bạn sẽ thấy mình trong một số loại xung đột kéo dài. " Đó chính xác là loại kịch bản mà Trump đã chế nhạo trong quá khứ. Sự háo hức muốn rút Mỹ khỏi các cuộc xung đột quân sự lâu dài ở nước ngoài là lý do khiến ông đột ngột đưa ra tuyên bố rút khỏi Syria. Rõ ràng là ông đã không hoàn toàn xem xét những gì mà một cuộc tấn công quân sự chống lại Iran có khả năng đưa đến.
Một vị tướng cho biết, lý do thực sự khiến Trump đảo ngược chính mình trong cuộc tấn công trả đũa, không phải vì ông bất ngờ biết được thương vong có thể xảy ra, mà vì ai đó, rất có thể là Tướng Joseph Dunford, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, đã chạm trán mãnh liệt với ông về hệ luỵ kéo dài của cuộc tấn công.
“Tôi biết tham mưu trưởng rất rõ,” vị tướng nói. “Ông ấy là một sĩ quan hoàn hảo nhất mà tôi đã từng gặp. Tôi nghĩ nếu ông ấy cảm thấy tổng thống thực sự đang đi sai hướng, ông ấy sẽ cho tổng thống biết.” Ông nói thêm rằng Ngoại trưởng Mike Pompeo cũng có thể đã cố vấn để phản đối một cuộc tấn công. “Pompeo là một chàng trai thực sự thông minh. Tôi chắc chắn rằng ông ấy sẽ can thiệp và đưa ra lời khuyên tốt nhất cho tổng thống."
III. ÔNG CHỐNG CHIẾN LƯỢC ĐỒNG BỘ
Nếu có bất kỳ lý giải rộng nào đối với hành vi của Trump, thì đó là kiểu Làm cho họ lúng túng. Ông ấy tin rằng bản thân sự không thể đoán trước là một đức tính tốt.
Giữ cho kẻ thù mất thăng bằng có thể là một điều tốt, các tướng đồng ý, miễn là bản thân bạn không bị mất thăng bằng. Và đó là một chiến thuật, không phải một chiến lược. Hãy xem xét điệu nhảy hùng biện của Trump với nhà độc tài Triều Tiên Kim Jong Un. Không có tổng thống nào trong thời hiện đại đạt được tiến bộ với Triều Tiên. Với khả năng phá hủy Seoul trong vòng vài phút sau khi nổ ra xung đột, Bình Nhưỡng đã phớt lờ mọi nỗ lực của Mỹ và các đồng minh nhằm ngăn cản nước này xây dựng kho vũ khí hạt nhân.
Trump đã qua lại đáng kể với Kim. Với tư cách là một ứng cử viên vào năm 2016, ông nói rằng ông sẽ kêu gọi Trung Quốc làm cho nhà độc tài Triều Tiên “biến mất dưới dạng này hay dạng khác rất nhanh chóng”. Khi lên ắm quyền, ông đã chế nhạo Kim, gọi ông là “Gã tên lửa bé nhỏ” và gợi ý rằng Mỹ có thể thiêu rụi Bình Nhưỡng. Sau đó, ông ta chuyển hướng và sắp xếp ba cuộc gặp gỡ cá nhân với Kim.
Một trong những vị tướng nói với tôi với cái cười thầm cái-quái-gì-vậy (Nguyên văn: what-the-hell? chuckle): “Những thứ đó quá điên rồ để có tác động. Chúng ta sẽ xem chuyện gì xảy ra. Nếu họ có thể quay lại với một cuộc thảo luận nào đó, nếu nó có thể ngăn cản điều gì đó, nó sẽ rất đáng giá. Khía cạnh phi quy ước của điều đó có cơ hội làm rung chuyển một số thứ."
Tuy nhiên, về lâu dài, chuyện không thể phán đoán lại là một vấn đề. Nếu không có một chiến lược cơ bản chặt chẽ, sự thiếu chắc chắn sẽ tạo ra sự nhầm lẫn và tăng khả năng tính toán sai - và các tướng lĩnh đã chỉ ra rằng tính toán sai lầm là nguyên nhân bắt đầu hầu hết các cuộc chiến tranh. John F. Kennedy đã thiết lập một đường dây nóng trực tiếp nổi tiếng tới Điện Kremlin để giảm nguy cơ một chuyện ngớ ngẩn có thể trở thành một cuộc tấn công hạt nhân. Khi xâm lược Kuwait, Saddam Hussein vấp phải thất bại nhục nhã trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất - một cuộc xung đột khiến hơn 100.000 người thiệt mạng - sau một loạt thông tin sai lệch và tính toán sai dẫn đến phản ứng quốc tế.
Việc không thể tiên đoán trở thành một trở ngại cho thành công khi nó cản trở quy trình có trật tự. Một vị tướng từng phục vụ dưới nhiều đời tổng thống nói với tôi, “Giả sử bạn sắp can dự với Triều Tiên. Tại một thời điểm nào đó, bạn nên phát triển một chiến lược có nội dung: Đây là những kết quả chúng tôi muốn thấy. Và rồi ai đó sẽ phát triển các luận điểm. Những luận điểm đó được chia sẻ với quân đội, với Bộ Ngoại giao, với đại sứ. Cho dù vấn đề có thể là gì, trước khi tổng thống nói bất cứ điều gì, mọi người nên biết những luận điểm chính." Để tránh nhầm lẫn và cảm giác không có mục đích, “mọi người ít nhất phải có hiểu biết chung về chiến lược là gì và hướng đi của chúng ta.”
Mà bây giờ thường không phải như vậy.
Vị tướng nói, "Nếu tổng thống nói ‘Lửa và diêm sinh’ và sau đó hai tuần lại nói ‘Đây là người bạn tốt nhất của tôi’, điều đó không hẳn là tệ - nhưng thật tệ nếu những người còn lại trong chính phủ chịu trách nhiệm thực hiện chiến lược không nhận thức rằng đó là chiến lược.” Cần có một quy trình để tìm ra trình tự của các bước. Ông ấy tiếp tục, “Quy trình cho tổng thống biết những gì ông ấy nên nói. Khi tôi làm việc với Obama và Bush, trước khi chúng tôi hành động, chúng tôi sẽ hiểu hành động đó sẽ như thế nào, chúng tôi đã thực hiện Hỏi & Đáp về cách chúng tôi nghĩ rằng cộng đồng quốc tế sẽ phản ứng với điều đó và chúng tôi đã thảo luận về cách chúng tôi giải quyết phản ứng đó."
Hoạt động bên ngoài một quy trình có tổ chức, như Trump thường làm, là quay vòng từ khủng hoảng đến hữu nghị đến khủng hoảng, tạo ra không gì nhiều hơn là tiếng ồn. Cách tiếp cận lộn xộn này có thể dẫn đến một nơi nào đó tốt - nhưng nó có thể dễ dàng bắt đầu một đám cháy rất lớn.
Vị tướng này nói với tôi rằng nếu tổng thống né tránh quy trình thì khi một vấn đề an ninh quốc gia đầy thách thức nảy sinh, ông ấy sẽ không có thông tin về tác động dây chuyền của việc theo đuổi các lựa chọn khác nhau. "Ông ta dường như bắn bừa." Các chỉ huy quân sự nhận thấy điều đó khiến họ bối rối.
"Quy trình này không phải là thuốc chữa bách bệnh - Bush và Obama đôi khi đưa ra những quyết định tồi ngay cả với tất cả các lựa chọn trước mắt - nhưng nó có ích."
 |
| Minh họa: Paul Spella; Eric Thayer / Reuters |
IV. “ÔNG ẤY LÀ NGƯỜI TỰ MÂU THUẪN"
Tướng H. R. McMaster, người đã rời Nhà Trắng sau một giai đoạn tại vị khá ổn vào tháng 4 năm 2018 chỉ sau 14 tháng làm cố vấn an ninh quốc gia, là một chuyên gia có-thể-làm-được nhiều nhất như bạn có thể thấy. Ông ta tỏ ra rất coi trọng Trump và điều chỉnh các cuộc báo cáo của mình để phù hợp với sự thiếu kiên nhẫn nổi tiếng của tổng thống, để trang bị cho ông ta trước những quyết định quan trọng mà chức vụ yêu cầu. Nhưng Trump không nghe các lời khuyên và chỉ dẫn. Ông ấy chỉ thích được gật đầu. Những nỗ lực mở rộng sự hiểu biết của ông ấy khiến ông ấy khó chịu. Nhiệm kỳ của McMaster chắc chắn là ngắn. Nhiều tuần trước khi chấp nhận đơn từ chức, tổng thống cho biết rằng ông thấy các cuộc báo cáo của McMaster dài dòng và bản thân người đàn ông này “cộc cằn và trịch thượng”.
Không tin vào chuyên môn, Trump đã mâu thuẫn và miệt thị cộng đồng tình báo và chủ trì việc phá bỏ Bộ Ngoại giao. Điều này có nghĩa là để ngỏ các chức đại sứ trên khắp thế giới, bao gồm cả ở các quốc gia quan trọng đối với lợi ích của Mỹ như Brazil, Canada, Honduras, Nhật Bản, Jordan, Pakistan, Nga và Ukraine. Các quan chức ngoại giao cấp cao không thấy có cơ hội thăng tiến nên đã ra đi.
Một trong những vị tướng nói, “Khi bạn mất đi những nhà ngoại giao và đại sứ có tất cả kinh nghiệm này, khả năng ngôn ngữ này, hiểu biết văn hóa này, khiến mọi thứ trở nên rất rất rất khó khăn đối với chúng ta. Và nó dẫn đến các quyết định kém hiệu quả."
Trump chống lại việc bị dẫn dắt đến mức bản năng của ông gần như luôn luôn úp các quan điểm có thế trội.
Một vị tướng khác nói với tôi, “Ông ấy là người tự mâu thuẫn.”
Theo những người làm việc với ông, McMaster tránh đưa ra cho tổng thống một lựa chọn đồng thuận duy nhất, ngay cả khi tồn tại một lựa chọn như vậy. Ông nói rằng ông luôn cố gắng cho tổng thống một vài lựa chọn. Sau khi rời Nhà Trắng, ông chỉ trích những người khác trong cộng đồng an ninh quốc gia vì đã có cách tiếp cận khác, cáo buộc họ giấu thông tin với hy vọng đưa Trump đi theo hướng họ thích. McMaster không nêu tên, nhưng rất có thể ông đang nói về Mattis và Tướng John Kelly, người sau khi giữ chức vụ Bộ trưởng An ninh Nội địa của Trump, đã trở thành Chánh văn phòng thứ hai của tổng thống. McMaster đã nói rằng ông coi cách tiếp cận như vậy tương đương với việc lật đổ Hiến pháp - nhưng nếu cáo buộc của ông là đúng, nó cho thấy những người đó cảm thấy Trump được trang bị kém như thế nào cho công việc. Báo cáo của Cố vấn Đặc biệt Robert Mueller ghi lại nhiều trường hợp các cố vấn dân sự cố gắng quản lý tổng thống hoặc đơn giản là phớt lờ các chỉ thị của tổng thống mà họ cho là không đúng hoặc bất hợp pháp.
Trong nhiệm kỳ ngắn ngủi của mình trong vai trò nhân viên của Trump, McMaster đã giám sát việc xây dựng một chiến lược an ninh quốc gia rộng rãi nhằm tìm cách hệ thống hóa thế giới quan “Nước Mỹ trên hết” của Trump, đặt vấn đề nhập cư lên hàng đầu trong các mối quan tâm về an ninh quốc gia, bên cạnh phổ biến hạt nhân và các cuộc tấn công khủng bố. Ý tưởng là xây dựng một cấu trúc nhất quán xung quanh chính sách ngoại giao bắn ria của tổng thống. Trump đã phấn khởi về tài liệu này khi công bố nó, theo một người có mặt ở đó, nói: “Tôi thích nó! Tôi thích nó! Tôi muốn sử dụng cái này mọi lúc.”
Ông ấy đã không làm. Giống như tác giả của nó, tài liệu đó đã bị loại bỏ. Những người đã tham gia viết nó vẫn bị thuyết phục, phần nào hy vọng rằng nó vẫn giúp định hướng chính sách, nhưng John Bolton, người kế nhiệm McMaster, nói một cách khinh bỉ - vài tháng trước khi ông ta cũng bị Trump lật đổ - rằng nó đã được cất ở đâu đó và chẳng còn ai ngó đến
Chuyện Trump đọc những thứ đó không có nhiều khả năng xảy ra hơn chuyện ông đã viết sách của riêng mình. (Nhiều năm trước, sau khi xuất bản The Art of the Deal, ông ấy đã hỏi tôi liệu tôi có muốn viết cuốn sách tiếp theo của ông ấy không. Tôi đã từ chối.) Cố gắng biến cách tiếp cận thế giới của vị tổng thống này thành một triết lý chung là một việc ngu ngốc. Đối với những người chỉ huy các lực lượng vũ trang của Mỹ, tốt nhất là bạn nên chú mục ống nhòm vào nguồn cấp dữ liệu Twitter của ông ta.
V. ÔNG CÓ NHẬN THỨC ĐƠN GIẢN VÀ CỔ HỦ VỀ QUÂN ĐỘI
Mặc dù không tôn trọng lời khuyên của các chuyên gia, Trump vẫn tôn trọng - có lẽ là tôn sùng quân đội. Ông bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình bằng cách xếp chính quyền của mình với đầy các tướng: Mattis, McMaster, Kelly, và trong một giai đoạn ngắn là Michael Flynn, cố vấn an ninh quốc gia đầu tiên của ông. Theo Don Bolduc, một thiếu tướng về hưu hiện đang tranh cử với tư cách là một đảng viên Cộng hòa cho Thượng viện Hoa Kỳ ở New Hampshire, bổ nhiệm họ quá sớm sau khi nghỉ hưu là một sai lầm. Ngay từ ban đầu, sự khác biệt lớn nhất mà Bolduc đã thấy giữa chính quyền Trump và những người tiền nhiệm của nó, và điều mà ông cảm thấy "sẽ gây xáo trộn trong dài hạn", đó là "sự phụ thuộc đáng kể, ít nhất là ở Ngũ Giác Đài, vào quyền lãnh đạo quân sự cấp cao và làm cho việc giám sát dân sự của chúng ta ít liên quan hơn. Đó sẽ là một vấn đề lớn. Bộ trưởng Quốc phòng đã bị vây quanh với khá nhiều với các đồng đội Thủy quân lục chiến cũ của mình, và ít nhất là từ nhóm đó, sự mất lòng tin của dân thường đã thực sự ảnh hưởng tiêu cực đến Ngũ Giác Đài về chính sách và chiến lược ở Afghanistan, Syria và Iraq, bằng cách làm theo các cách tiếp cận hoạt động thất bại tương tự như cũ.” Sự phụ thuộc của Trump vào các giải pháp quân sự là có vấn đề vì “có những giới hạn đối với những gì quân đội có thể giải quyết. Tôi nghĩ ban đầu chính quyền Trump có ý tưởng rằng các quan chức cấp tướng này bằng cách nào đó có tất cả câu trả lời cho mọi thứ. Tôi nghĩ rằng tổng thống đã phát hiện ra trong thời gian ngắn rằng điều đó thực sự không phải như vậy."
Bolduc cũng chỉ ra một thách thức lãnh đạo bất thường do việc để một vị tướng ở cấp bậc của McMaster làm cố vấn an ninh quốc gia - ông ta đã chưa nghỉ hưu khi đảm nhận chức vụ này. “McMaster, người mà tôi vô cùng kính trọng, đã tham gia như một vị tướng ba sao. Để anh ta một vai tướng ba sao buộc anh ta hàng ngày phải giao tiếp với những vị tướng bốn sao, những người coi cấp bậc của ông ta thấp hơn họ, mặc dù vị trí của ông ta hơn họ rất nhiều.”
Các vấn đề đặt ra bởi sự hiểu biết lệch lạc của Trump về quân đội còn vượt ra ngoài việc đưa ra quyết định tồi đối với văn hóa của các lực lượng vũ trang của chúng ta: Ông ấy rõ ràng không nghĩ rằng những người lính Mỹ bị buộc tội tội ác chiến tranh nên bị truy tố và trừng phạt. Vào đầu tháng 5, ông đã ân xá cho cựu Trung úy Lục quân Michael Behenna, người đã bị kết tội giết một tù nhân Iraq. Hai tuần sau, anh ta yêu cầu Bộ Tư pháp chuẩn bị tài liệu ân xá cho một số quân nhân và nhà thầu Mỹ bị buộc tội giết người và phi tang xác chết, bao gồm cả Chỉ huy trưởng nhóm Hoạt động Đặc biệt Edward Gallagher, một Người nhái (SEAL) của Hải quân bị chính các thành viên trong nhóm của anh ta buộc tội đâm chết một tù nhân ISIS tuổi vị thành niên và bắn thường dân không vũ trang. (Cuối cùng anh ta được tha bổng về các vụ giết người nhưng bị kết tội chụp ảnh với cơ thể của cậu bé.) Trump sau đó trừng phạt các luật sư quân sự đã truy tố Gallagher và yêu cầu hủy bỏ các huy chương được trao cho họ. Tất cả các tướng lĩnh đều đồng ý rằng việc can thiệp vào nỗ lực của quân đội để giám sát chính họ sẽ làm suy yếu nghiêm trọng quyền chỉ huy và kiểm soát. Khi hàng ngàn thanh niên Mỹ được triển khai ở nước ngoài với vũ khí hạng nặng, đôi khi sẽ xảy ra tội ác và hành động tàn bạo. Việc không truy tố những người thực hiện hành vi này sẽ mời gọi những hành vi gây xấu hổ với tất cả mọi người mặc đồng phục và quốc gia mà họ phục vụ.
Một vị tướng nói về tổng thống, “Ông ấy không hiểu tính cách của chiến binh (Nguyên văn: warrior ethos). Tính cách của các chiến binh rất quan trọng bởi vì đó là một giao ước thiêng liêng không chỉ giữa các thành viên trong quân đội mà còn giữa binh nghiệp và xã hội mà chúng tôi nhân danh để chiến đấu và phục vụ. Tính cách chiến binh đứng trên cả luật lệ về chiến tranh; nó chi phối hành vi của bạn. Tính cách chiến binh làm cho các đơn vị trở nên hiệu quả vì các giá trị của sự tin tưởng và hy sinh bản thân gắn liền với nó - nhưng tính cách chiến binh cũng làm cho các cuộc chiến trở nên ít vô nhân đạo hơn và cho phép binh nghiệp của chúng ta duy trì lòng tự trọng và được tôn trọng bởi người khác. Trời đất, nếu tính cách chiến binh bị hiểu sai thành ‘Giết sạch…’ ”. Ông bỏ dỡ câu nói. Dạy những người lính về ứng xử đạo đức binh nghiệp trong chiến tranh không chỉ là về đạo đức: “Nếu bạn đối xử thiếu tôn trọng với dân thường, bạn đang làm việc cho kẻ thù! Trump không hiểu."
Một số tướng lĩnh cho biết, vì Trump chưa bao giờ phục vụ trong quân ngũ hoặc đến gần chiến trường, Trump thường thể hiện một quan niệm đơn giản, lạc hậu về những người lính là cực kỳ "cứng rắn" - những người đàn ông cứng rắn được yêu cầu thực hiện những công việc khó khăn và đôi khi xấu xí. Ông cũng tin vào một khái niệm lãnh đạo đã lỗi thời nghiêm trọng. Các tướng lĩnh, tất cả đều đã chỉ huy quân đội trong trận chiến, biết rõ hơn ai hết rằng chiến tranh là khó khăn và xấu xí, nhưng sự hiểu biết của họ về "sự cứng rắn" vượt xa sự khắc kỷ cộc cằn trong một bộ phim của John Wayne. Khả năng phán đoán tốt quan trọng hơn sự cứng rắn.
 |
| Tướng James Mattis, trong văn phòng của ông tại Đại học Stanford, ngày 10 tháng 6 năm 2019 |
NHỮNG CÂU CHUYỆN LIÊN QUAN (TIẾNG ANH)
Bolduc cho biết ông đã vào trong một quân đội, nơi các lãnh đạo cấp cao thường xuyên đổ lỗi cho cấp dưới, mất bình tĩnh, đập bàn và đe dọa ném đồ đạc được chấp nhận, và phản ứng cho các hành vi đó là “Ông ấy là một kẻ cứng rắn (hard-ass). Đúng không? Ông ấy cứng rắn. Đó không phải là lãnh đạo. Bạn không đạt được hiệu suất tối ưu theo cách đó. Bạn có được hiệu suất tối ưu bằng cách hoàn toàn trái ngược với điều đó.”
Bolduc lo ngại rằng, dưới sự chỉ huy của Trump, việc quay trở lại những quan niệm cổ hủ về "sự cứng rắn" này sẽ làm trầm trọng thêm cơn dịch Rối loạn Hậu chấn Tâm lý (PTSD) đang lan tràn trong những người lính đã từng phục vụ nhiều tua tham chiến. Các sĩ quan quân đội cấp cao đã học được nhiều điều từ nhiều thập niên chiến tranh - những bài học mà Bolduc cho biết đang bị loại bỏ bởi một tổng thống mà sự gần gũi nhất với chiến trận là màn ảnh chiếu phim.
Quân đội khó thay đổi. Điều này là không tốt, vì nó có thể rất chậm để thích nghi, nhưng cũng tốt, vì nó có thể chịu được sự lãnh đạo kém ở cấp cao nhất. Các tướng lĩnh cho biết, trong những lĩnh vực quan trọng nhất, các nhà lãnh đạo giàu kinh nghiệm của quân đội đã đưa Trump thoát khỏi thảm họa. Cho đến nay.
Một tướng nói: “Điều khó khăn là ông ấy có thể làm tổng thống trong 5 năm nữa.”
Bài liên quan:
Nguyên bản tiếng Anh:
https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2019/11/military-officers-trump/598360/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét