Chính phủ Biden có ý nghĩa gì đối với Đông Nam Á?

Joe Biden khi còn là Phó Tổng thống trong chuyến thị sát tàu chiến Mỹ USS Freedom trong quá trình triển khai ở Singapore, ngày 27/7/2013.

Kết quả có thể xảy ra nhất sẽ là sự thay đổi về hình thức chính sách của Hoa Kỳ và tính liên tục trong nội dung.

Sebastian Strangio, The Diplomats

03/11/2020

Dịch bởi: Người Mỹ Gốc Việt

Hôm nay, Hoa Kỳ sẽ bỏ phiếu trong cuộc bầu cử có thể trở thành một trong những cuộc bầu cử tổng thống có hậu quả nhất trong một thế hệ. Người chiến thắng trong cuộc bầu cử - dù là Tổng thống đương nhiệm Donald Trump hay cựu Phó Tổng thống Joe Biden - sẽ đóng một vai trò quan trọng trong cả chính sách đối nội và trong việc định hình sự tham gia của Mỹ với châu Á trong thời đại quyền lực của Trung Quốc đang lên. Mặc dù kết quả không thể được dự đoán với bất kỳ mức độ chắc chắn nào (đặc biệt là sau chiến thắng sôi nổi của Trump vào năm 2016), nhưng đáng để dự đoán nhiệm kỳ tổng thống Biden sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với Đông Nam Á, khu vực "Ấn Độ - Thái Bình Dương" tinh túy của thế giới và là một chiến trường quan trọng trong sự cạnh tranh của Mỹ với Trung Quốc. Theo tôi thấy, tác động có thể xảy ra sẽ là sự thay đổi tương đối về phong cách và cách triển khai, cùng với tính liên tục tương đối về chất.

Những gì chúng ta sẽ thấy

Mạch lạc hơn, ít mâu thuẫn hơn: Nếu có một danh từ tóm tắt gọn ghẽ chính sách đối ngoại của chính quyền Trump nói chung và cách tiếp cận của chính quyền đối với Đông Nam Á nói riêng, thì đó từ là “không nhất quán”. Tại một thời điểm, các quan chức chính quyền cấp cao đã mô tả sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc về mặt ý thức hệ rõ ràng, như một cuộc đối đầu toàn cầu hiển hiện giữa tự do và chủ nghĩa độc tài. Thời điểm kế tiếp, Tổng thống Trump đã tỏ ra thân thiện với những kẻ chuyên quyền và ca ngợi các phương pháp nắm đấm sắt của họ, từ “cuộc chiến chống ma túy” của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đến những ve vãn khác nhau của ông với Vladimir Putin. Theo cách tương tự, chính quyền đã cam kết hỗ trợ mạnh mẽ cho các đối tác và đồng minh Đông Nam Á nhằm tăng cường quyết tâm chống lại sức mạnh và sự hiếu chiến ngày càng tăng của Trung Quốc, chỉ để rồi hạ họ bằng cách chọn ra các tranh chấp thương mại nhỏ hoặc không  theo đuổi được các hội nghị thượng đỉnh ngoại giao quan trọng. Một chính quyền của Biden sẽ đánh dấu sự kết thúc cho việc đưa ra các quyết định lòng vòng thiếu kiên định của thời Trump, và mở ra ít nhất bốn năm trong đó các quyết định và hành động của tổng thống phù hợp hơn với các cơ quan khác nhau của chính phủ.

Đầu tư nhiều hơn vào ngoại giao: Những năm Trump không tốt đẹp cho Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và các viên chức Ngoại giao chuyên nghiệp, những người từ lâu đã đại diện cho lợi ích và giá trị của Hoa Kỳ đối với thế giới. Ở một vài nơi, điều này còn rõ ràng hơn, do tầm quan trọng chiến lược của khu vực, như ở Đông Nam Á. Trong khi các tài liệu chiến lược chính yếu mô tả Đông Nam Á là trọng tâm sống còn của chiến lược Tự do và Mở cửa ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, các chức vụ ngoại giao quan trọng trong khu vực vẫn chưa được điền khuyết, trong khi chính quyền đã chứng kiến ​​mức độ kỷ lục của các bổ nhiệm chính trị. Về phương pháp tiếp cận thế giới, đội ngũ của Trump thường không mang chất ngoại giao. Trong khi quyền bá chủ của Hoa Kỳ luôn dựa trên sức mạnh cứng rắn của nó theo như phân tích gần đây, đáng chú ý là mức độ mà Trump đã tước bỏ lớp vỏ bọc của sự lễ độ và sự tương đồng, và thay vào đó chỉ dựa vào các công cụ cưỡng chế như trừng phạt kinh tế và các biện pháp thương mại trừng phạt. Thêm vào đó là tình trạng hỗn loạn và chia rẽ trong nước đã đi theo bốn năm tại Nhà Trắng của Trump, và nguồn vốn quyền lực mềm của Washington hiếm khi cạn kiệt như vậy.

Chính quyền của Biden sẽ bắt đầu giải quyết nhiều thiếu sót này. Là thành viên lâu năm của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, Biden sẽ dẫn đầu sự hồi sinh của Bộ Ngoại giao. Về chính sách châu Á của mình, Biden sẽ chủ đạo một phiên bản cập nhật, cứng rắn hơn của chính sách “xoay trục” hoặc “tái cân bằng” của Tổng thống Obama, việc xây dựng và thực hiện ít nhất sẽ coi trọng hơn các lợi ích của khu vực. Cố vấn cấp cao của Biden, Anthony Blinken đã hứa, "Tổng thống Biden sẽ hiện diện và tham gia với ASEAN trên các vấn đề quan trọng." Ngoại giao nhiều hơn không nhất thiết hứa hẹn hiệu quả hơn, nhưng nó sẽ đảm bảo rằng chính sách của Hoa Kỳ được xây dựng chặt chẽ hơn và được truyền tải một cách đáng tin cậy đến các thủ đô Đông Nam Á.

Những gì chúng ta sẽ không thấy

Quay trở lại chính sách cũ về Trung Quốc: Ngay cả trước khi Trump nhậm chức, quan điểm chính thức của Mỹ về Trung Quốc đã bắt đầu thay đổi. Giống như một tàu biển, phải mất một thời gian dài để chuyển hướng, nhưng không có khối cử tri quan trọng nào thúc giục việc quay trở lại tọa độ cũ. Thật vậy, lập trường diều hâu đối với Trung Quốc có lẽ là điều gần nhất mà chính trị Hoa Kỳ hiện nay có thể đạt được sự hòa hợp lưỡng đảng. Điều này cho thấy sự chuyển hướng chống Trung Quốc không liên quan đến tính cách hơn là về cấu trúc: phản xạ của một bá chủ đương nhiệm phải đối mặt với một quyền lực đang trỗi dậy và ngày càng tham vọng tại tâm chấn của vùng ảnh hưởng Thái Bình Dương.

Do đó, một nhiệm kỳ tổng thống của Biden có thể được kỳ vọng sẽ tiếp tục gây sức ép toàn diện đối với Bắc Kinh, từ Hồng Kông đến cách đối xử với tôn giáo và dân tộc thiểu số. Hải quân Hoa Kỳ sẽ tiếp tục duy trì hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, và không có khả năng quay trở lại chính sách thận trọng với Trung Quốc - đôi khi gần như bằng lòng - của những năm thời Obama. Điều này sẽ ngấm vào chính sách Đông Nam Á của Washington một cách tự nhiên. Trong khi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương có khả năng hồi sinh, chúng ta có thể mong đợi chính quyền Biden sẽ làm được nhiều hơn nữa để đáp ứng thách thức của Trung Quốc trong lĩnh vực mà nó xem là hệ trọng nhất: lĩnh vực kinh tế. Do đó, các quốc gia Đông Nam Á hài lòng nhất với xu hướng chống Trung Quốc trong những năm Trump có thể mong đợi nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của Hoa Kỳ.

Giải pháp cho xung đột giữa giá trị và lợi ích: Các chính phủ Đông Nam Á nhìn chung không bị ấn tượng với cách chính quyền Trump định khung cạnh tranh với Trung Quốc về mặt ý thức hệ, như một cuộc chiến toàn cầu của tự do và chủ nghĩa độc tài. Tuy nhiên, điều này khó có thể thay đổi dưới một chính quyền Biden giả định. Trong khi Ngoại trưởng Pompeo đưa ra một số bài giảng đặc biệt đơn giản về mối đe dọa từ Trung Quốc, thì xu hướng coi các cuộc cạnh tranh quyền lực như những trận chiến giữa thiện và ác đã tạo cầu nối trên sự chia rẽ đảng phái ở Washington. Giống như ý tưởng về chủ nghĩa ngoại lệ của Hoa Kỳ mà nó gắn bó chặt chẽ với nhau, ý tưởng này đã ăn sâu vào bản sắc và sự tự nhận thức của Mỹ để mong nó biến mất. Nó cũng phản ánh những cân nhắc thực tế. Như Aaron L. Friedberg, một cựu quan chức của chính quyền Bush, đã nói vào năm 2018: “Sự trừu tượng về địa chính trị và các số liệu thống kê kinh tế có thể quan trọng, nhưng về mặt lịch sử, điều đã tác động và thúc đẩy người dân Mỹ là nhận thức rằng các nguyên tắc mà hệ thống của họ được thành lập trên đó đang bị đe doạ."

Một chính quyền của Biden sẽ tiếp tục miêu tả Trung Quốc không chỉ là một siêu cường độc tài (nó đúng là vậy), mà còn là một mối đe dọa toàn cầu đối với chính ý tưởng về tự do. Nó sẽ tạo khung cạnh tranh với Trung Quốc về một cuộc chiến toàn cầu về hệ tư tưởng, và theo cách nói khoa trương từ những năm Trump, nó đề cập đến sự ràng buộc các đồng minh dân chủ “cùng chí hướng” ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. Nhiệm kỳ Biden đầu tiên có thể sẽ chứng kiến ​​sự hồi sinh của thúc đẩy dân chủ như một nguyên lý cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, trên giả định (không phải lúc nào cũng được tuyên bố công khai) rằng một thế giới dân chủ hơn vừa có thể đạt được vừa có khả năng lật ngược tình thế chống lại Trung Quốc.

Ở Đông Nam Á, một Tổng thống Biden, như Trump và Obama trước đó, sẽ phải đối mặt với thách thức thúc đẩy chính sách với các mục tiêu dân chủ và tự do ở một khu vực có ít chính phủ dân chủ hoặc tự do. Chính quyền này sẽ đạt được những tiến bộ khi nó hành xử với khu vực này một cách thực dụng và bị thụt lùi khi thúc đẩy các giá trị tự do một cách thái quá. Dù tác động như thế nào, chính sách của chính quyền Biden đối với Trung Quốc và Đông Nam Á sẽ tiếp tục được tạo ra bởi những mâu thuẫn lâu dài giữa các phương tiện tự do và mục đích tự do./.

Nguyên bản tiếng Anh:

What Would a Biden Administration Mean for Southeast Asia?