THUYẾT ÂM MƯU: CUỘC THAY THẾ VĨ ĐẠI?

Nguyễn Bình Phương

Chiều thứ Bảy 14/5, một gã thanh niên da trắng mang súng vào siêu thị Tops bắn loạn xạ làm bị thương 3 người và giết chết 10 người. 11 người trong số đó là Da đen. Tops là một siêu thị duy nhất trong một khu dân cư có đến 85% là người Da đen. Tên sát nhân mặc giáp chống đạn, đeo máy quay trên mũ bảo hộ và truyền trực tiếp vụ thảm sát trên mạng Twitch. Hắn đã bị bắt tại hiện trường trước khi tiếp tục gây án ở những chỗ khác như dự tính.

Việc mua bán súng đạn bừa bãi tại Mỹ đã và sẽ là lý do khiến bao nhiêu vụ bắn giết xảy ra mỗi ngày trên khắp các tiểu bang, ngày càng nhiều, và chưa có hy vọng thay đổi. Điều đáng bàn là vụ thảm sát vừa rồi tại Buffalo bắt rễ sâu xa hơn từ một thuyết âm mưu đáng tởm có tên Great Replacement Theory (Thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại), được nhắc đến như động cơ hành động của tên sát nhân trong bản tuyên bố dài 180 trang hắn đăng trên mạng trước khi nổ súng.

Thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại được đưa ra bởi một người Pháp tên Renaud Camus vào năm 2011. Thuyết âm mưu này cho rằng có một sự thông đồng trong giới lãnh đạo nhiều nước lớn trên thế giới nhằm triệt tiêu quyền đa số của Da trắng bằng các chính sách nhập cư dễ dãi cho người Da màu và Do Thái. Thuyết này cổ súy việc chấm dứt các chương trình di dân và tống khứ những người di dân về lại các quốc gia nguyên quán. Renaud Camus từng ra tranh cử tổng thống Pháp 2017 và thất bại. Sau khi thất cử, hắn để lại một câu nói khét tiếng rằng 2017 là lần cuối cùng cho một giải pháp chính trị, vì rằng cuộc bầu cử sau đó vào 2022 sẽ bị thao túng bởi những kẻ chiếm cứ, những kẻ xâm lược (ngụ ý người di dân), và rằng khi đó chính trị không còn là giải pháp. Có lẽ hắn muốn tuyên truyền rằng bạo động là giải pháp còn lại cho đám da trắng thượng đẳng nếu muốn giữ quyền đa số.

Tại Mỹ, thuyết âm mưu kia được chuyển dịch, đăng tải, và loan truyền trên các mạng truyền thông cực hữu từ lâu. Thoạt đầu, nó chỉ được xem như một thuyết âm mưu vớ vẩn bên lề. Dưới thời Trump, những luận điệu của thuyết này được nhắc đến nhiều hơn. Trong vụ biểu tình tại Charlottesville vào 2017, những kẻ cực hữu hô những khẩu hiệu “Chúng bay không thể thay thế chúng tao,” hay “Bọn Do Thái không thể thay thế chúng tao.”

Trước đây, ít nhất có hai vụ thảm sát khác mà kẻ sát nhân đã đề cập đến thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại trong tuyên bố hành động của chúng. Đó là vụ một gã da trắng mang súng vào một đền Hồi Giáo tại Christchurch, New Zealand bắn chết 51 người và bị thương 50 người khác vào năm 2018. Và vụ một gã da trắng xả súng trong một siêu thị Walmart tại El Paso, Texas làm chết 22 người và bị thương 24 người, đa số là di dân gốc Nam Mỹ vào 2019. 

Còn nhiều vụ tấn công sát hại người thiểu số, rõ ràng với động cơ kỳ thị, dù những kẻ sát nhân không chính thức nhắc đến thuyết này. Năm 2018, một tay súng da trắng xả súng trong đền thờ Do Thái Tree of Live tại Pittsburgh, Virginia giết hại 11 người và bị thương 4 người khác. Năm  2021, một kẻ da trắng nổ súng tại 3 tiệm mát-xa ở Atlanta, Georgia làm 8 người chết. Tuần rồi, thêm một vụ nã súng  tại một tiệm tóc của người Đại Hàn tại Dallas, Texas làm 3 người bị thương.

Lý thuyết quái đản này được các mạng truyền thông cực hữu như OAN, Breitbart và cả Fox News loan tải thường xuyên trong những năm qua. Một thống kê gần đây cho biết có đến gần 50% cử tri Cộng hoà tin vào thuyết âm mưu này.

Theo phân tích của New York Times, Tucker Carlson đề cập đến thuyết này trong hơn 400 buổi phát hình. Theo chính Breitbart, nhiều ứng viên Cộng hoà hiện đang vận động tranh cử bằng những luận điệu kỳ thị chủng tộc và di dân của thuyết này. Ứng viên Cộng hoà Eric Schmitt đang tranh sơ bộ chức Thượng nghị sĩ tại Missouri dựng chuyện rằng phe Dân chủ đang ủng hộ di dân bất hợp pháp để thay thế cử tri. Ứng viên Cộng hoà J.D. Vance, kẻ được Trump ủng hộ trong vòng tranh sơ bộ Thượng nghị sĩ tại Ohio, doạ dẫm về nạn xâm lăng của di dân và tuyên bố rằng phe Dân chủ không thể thắng cuộc bầu cử 2022 trừ khi mang vào một lượng lớn cử tri để thay thế các cử tri hiện có.

Tệ hại hơn là những tay Cộng hoà đang nắm quyền lực cũng loan tải những luận điệu đầy kích động và chia rẽ dựa trên thuyết âm mưu này. Thống đốc Texas Greg Abbott từng viết trong thư gửi cử tri, “để BẢO VỆ Texas, chúng ta phải tự tay giải quyết vấn đề.” Trùng hợp là lá thư đó gửi ra đúng một ngày trước vụ thảm sát 2019 tại El Paso, khiến Abbott phải lên tiếng thanh minh, nhận lỗi. Nhưng rồi vẫn chứng nào tật nấy, Abbott lại tiếp tục gọi những người di dân từ Nam Mỹ là quân xâm lược. Dân biểu Elise Stefanik (CH, New York), nhân vật Cộng hòa số ba Hạ viện, tuyên bố lếu láo rằng chính quyền Biden muốn hợp pháp hóa hàng triệu di dân để nắm quyền vĩnh viễn tại thủ đô Washington. Dân biểu Matt Gaetz, ca tụng việc cảnh báo về thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại bởi Tucker Carlson là đúng đắn.

Sau vụ thảm sát vừa qua, những nhà lãnh đạo Cộng hoà không còn đề cập đến thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại nữa, ít ra trong lúc này. Cái loa Tucker Carlson, lải nhải những luận điệu của thuyết âm mưu này trên hơn 400 buổi phát hình, giờ chối phăng là không biết về thuyết này nói gì. Tucker lại lảm nhảm tại sao báo chí cứ chăm bẵm vào mỗi vụ Buffalo trong khi mỗi ngày có hàng trăm người bị bắn.

Dân biểu Liz Cheney (CH, Wyoming), một người Cộng hoà chân chính lẻ loi của ngày nay, đăng trên Twitter: “Giới lãnh đạo Cộng hoà Hạ viện đã ủng hộ chủ nghĩa dân tộc da trắng, chủ nghĩa cực đoan da trắng, và bài Do Thái. Lịch sử dạy chúng ta rằng có những lời nói đưa đến kết thúc tồi tệ. Lãnh đạo đảng Cộng hoà cần lên án và loại bỏ những quan điểm này và những kẻ mang quan điểm đó.”

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer (DC, New York), Lãnh đạo Đa số Thượng viện, đã gửi thư đến Chủ tịch Tập đoàn Fox và Giám đốc Fox News. Thư có đoạn viết như sau: “những niềm tin kiểu này (nói về Thuyết Cuộc Thay thế Vĩ đại) tồn tại nhiều năm qua,  bên lề đời sống Mỹ.  Tuy nhiên, lý thuyết độc hại này, không có một chút sự thật, đã được truyền vào dòng chính phần lớn bởi mức khuếch đại nguy hiểm bởi mạng truyền thông quý vị và những người dẫn chương trình.” Lá thư kết thúc “Vì vậy, tôi khẩn nài quý vị lập tức ngưng lan tỏa những thuyết âm mưu cực hữu theo chủ nghĩa dân tộc Da trắng sai trái trên mạng truyền thông của quý vị.”

Trong bài diễn văn đọc tại Buffalo hôm 17/5, Tổng thống Joe Biden tuyên bố, “Lòng thù hận sẽ không chiến thắng và chủ nghĩa da trắng thượng đẳng sẽ không khuất phục ai.”

Ông gọi chủ nghĩa da trắng thượng đẳng là chất độc và nhìn nhận vụ thảm sát là khủng bố nội địa. Ông nói: “Bạo lực gây ra nhằm phục vụ lòng thù hận và sự thèm khát quyền lực ác thú đã định hình một nhóm người mang mặc cảm với mọi nhóm khác. Một lòng thù hận, qua truyền thông và chính trị,  đã cực đoan hóa những cá nhân thất bại, xa lánh, và giận dữ để họ tin tưởng sai lầm rằng họ sẽ bị thay thế. Đó là ngôn ngữ của họ. Bị thay thế bởi người khác. Bởi những người nhìn không giống họ.

“Tôi và các bạn sẽ gạt bỏ lời dối trá đó. Tôi kêu gọi mọi người Mỹ hãy gạt bỏ lời dối trá đó, và tôi lên án những ai lan toả lời dối trá đó vì quyền lực, vì tham vọng chính trị, hay vì tư lợi.”

Sau vụ thảm sát ngay tại tiểu bang do bà đại diện, Dân biểu Stefanik bày tỏ thương xót, nghe xa lạ như bao vị Cộng hoà vẫn làm mỗi khi có một vụ thảm sát, để cho qua chuyện rồi mọi việc sẽ vũ như cẩn. Quyền súng vẫn sẽ là bất khả bàn.

Dân biểu Kevin McCarthy (CH, California), Lãnh tụ khối thiểu số Hạ viện, chả buồn nhắc đến vụ thảm sát Buffalo. Hắn đăng một mẩu tweet chống di dân, đổ lỗi vô chứng cứ cho chính quyền Biden mở cửa biên giới để di dân lậu tràn vào. Hắn đang thòm thèm chiếc ghế Chủ tịch Hạ viện vào năm tới. Nếu hắn toại nguyện, chả hiểu rồi đây Quốc hội Mỹ sẽ có những luật lệ gì. Hay hắn lại mời cả tên người Pháp cực đoan kia sang làm cố vấn?

Thay lời kết, xin chia sẻ mẩu tweet Dân biểu Kinzinger (CH, Illinois) đăng vào sáng 15/5, một ngày sau vụ thảm sát tại Buffalo:  

“Đây là thuyết thay thế của tôi: chúng ta cần thay thế Elise Stefanik, Kevin McCarthy, MTG, Cawthorn và một số khác.

“Thuyết thay thế bọn họ dung túng và cổ suý đang gây ra chết chóc cho dân chúng.”

Không nói ra thì ai cũng hiểu, "bọn họ" ở đây là đa số những đồng đảng Cộng hoà thời nay của Adam Kinzinger, một người Cộng hoà chân chính lẻ loi khác./.