HUÂN CHƯƠNG TỰ DO TỔNG THỐNG

Cô Simone Biles được Biden ban tặng Huân chương Tự do Tổng thống 2022.

Hôm thứ Năm, 7/7/2022, tại phòng Đông của Bạch Cung đã diễn ra một buổi lễ trao giải Huân chương Tự do Tổng thống rất trang trọng. Đây là giải thưởng được thiết lập bởi Tổng thống Kennedy, vào năm 1963, là giải thưởng dân sự cao quý nhất từ phủ Tổng thống, tương đương với giải Huy chương Vàng từ Quốc hội Liên bang. Cũng xin mở ngoặc là trước đó từng có một loại huân chương mang tên Huân chương Tự do được thiết lập từ 1945 bởi TT Truman để tưởng thưởng các cá nhân dân sự có công trạng trong Đệ nhị Thế chiến. Từ 1963 đến nay, đã có hàng trăm người nhận được huân chương danh giá này qua 12 đời tổng thống. Tổng thống Obama là người hào phóng nhất, đã ban tặng 132 Huân chương, kế đến là Tổng thống Bill Clinton đã ban tặng 110 Huân chương.

Năm nay có 17 Huân chương được Tổng thống Biden ban tặng. Xin điểm qua vài người đoạt Huân chương năm nay:

• John McCain. Thành tích của vị cố Thượng nghị sĩ này quá dày không ai có thể phủ nhận (trừ một đứa). Đặc biệt người Việt chống cộng sản rất yêu quý ông vì sự hy sinh, lòng dũng cảm, và tấm lòng ông dành cho họ. Và đối với mọi người Mỹ và đa số người Việt (again, trừ một đứa), ông đã và mãi là người anh hùng, dù có hay không Huân chương này.

• Steve Jobs: là nhà đồng sáng lập và là cố giám đốc điều hành công ty Apple, ông là một người có óc sáng tạo và viễn kiến thiên tài và đã đóng góp nhiều phát minh cho nhân loại. Đến nay, có lẽ cả tỷ người đang sử dụng các sản phẩm của Apple mỗi ngày.

• Gabrielle Giffords: cựu nữ Dân biểu Liên bang (DC, Arizona). Bà từng bị bắn vào đầu nhưng may mắn thoát chết. Thương tật buộc bà phải rời bỏ Hạ viện, nhưng bà không bỏ cuộc. Bà thành lập tổ chức Người Mỹ vì Giải pháp Trách nhiệm, sau này đã hợp nhất cùng một tổ chức khác thành nên tổ chức Giffords, hoạt động cho mục tiêu chống lại nạn bạo lực súng ống. Chồng bà là cựu phi hành gia Mark Kelly, hiện là Thượng nghị sĩ Liên bang đại diện bang Arizona, chiếc ghế của John McCain để lại.

• Megan Rapinoe: Cô là đội trưởng đội bóng đá nữ Hoa Kỳ đã hai lần đoạt giải World Cup bên cạnh nhiều giải lớn khác. Cá nhân cô từng đoạt giải Quả bóng Vàng và giải Đôi giày Vàng cùng trong năm 2019. Ngoài sự mến mộ của dân mê bóng đá, cô còn được quý trọng vì sự tranh đấu không mệt mỏi cho các mục tiêu cấp tiến, từ quyền lợi của giới đồng tính đến quyền bình đẳng cho phụ nữ. 

• Simone Biles: Cô vận động viên thể dục dụng cụ gốc người H'mong này là người trẻ nhất được nhận Huân chương cao quý này từ trước đến nay. Ở tuổi 25, cô đã đạt 32 huy chương vô địch quốc tế và Olympic, một con số kỷ lục khó phá vỡ trong làng thể thao quốc tế. Ngoài thành tích thể thao, cô còn tích cực tranh đấu cho vấn đề an toàn và sức khỏe tâm thần của giới lực sĩ, tranh đấu vì các trẻ em ở các nhà tạm dung, và vì các nạn nhân của nạn xâm hại tình dục, những vấn đề mà chính bản thân cô đã phải trải qua.

Việc ban tặng Huân chương Tự do Tổng thống ngoài mục đích vinh danh người nhận lãnh, còn là cách để các tổng thống ủng hộ và thúc đẩy những giá trị trong xã hội, từ văn hoá, thể thao, kỹ thuật đến xã hội, công lý, môi trường. Đôi khi nhìn sự hiện diện hay sự vắng mặt của một mảng nào đó, người ta cũng hiểu được tư tưởng của người tổng thống.

Năm 2020, danh sách những người nhận giải từ Trump có Rush Limbaugh, một nhà truyền thông cực hữu nặng óc kỳ thị và chia rẽ, một chuyên rêu rao những thuyết âm mưu vớ vẩn, như thuyết Obama không sinh ra ở Mỹ, hay bệnh SIDA chỉ có ở người đồng tính.

Năm 2021, chừng 10 ngày trước khi rời chức vụ, Trump ban Huân chương Tự do Tổng thống cho năm người, trong đó có Jim Jordan và Devin Nunes là hai Dân biểu Cộng hòa từng bao che và bênh vực nhiều nhất để Trump có nhiều “tự do” làm quấy. Devin Nunes luôn bao che cho những chuyện Trump làm, gây cản trở vụ điều tra quan hệ giữa Michael Flynn và Nga, tuồn cho Trump những hồ sơ điều tra của Hạ viện. Nếu Devin Nunes được xem là người bênh vực Trump tích cực nhất trong vụ đàn hặc thứ nhất liên quan việc Trump áp lực Ukraine bêu xấu Biden, thì Jim Jordan là người mang vai trò tương tự trong cuộc đàn hặc thứ hai trên việc Trump xách động vụ bạo loạn 6/1. Cuối năm 2021, Nunes đã hạ cánh sang làm Giám đốc Điều hành của Trump Media & Technology Group. Jim Jordan hiện đang đối phó với trát đòi của Ủy ban điều tra 6/1 vì sự liên can của ông ta. Hôm thứ Ba, Uỷ ban cho biết Jordan nằm trong số các Dân biểu Cộng hòa đã xin lệnh ân xá trước đặng phòng thân.

Khi lướt qua số 24 người được Trump trao Huân chương trong bốn năm qua, kể cũng thú vị khi thấy có đến 14 vận động viên thể thao và một ca nhạc sĩ. Môn bóng bầu dục (football) có 3 người là Alan Page, Roger Staubach, Lou Holtz; môn bóng chày (baseball) có 2 người là Babe Ruth, Mariano Rivera; môn bóng rổ có 2 người là Bob Cousy, Jerry West, môn đua xe có Roger Penske, môn đô vật có Dan Gable, môn chạy bộ có Jim Ryun. Và đặc biệt môn đánh gôn có đến bốn người gồm Tiger Woods, Babe Didrikson Zaharias, Gary Player, Annika Sörenstam. Ca nhạc sĩ quá cố được nhận giải là Elvis Presley. 

Lẽ ra có hai người nữa nằm trong nhóm này nhưng họ đã từ chối, chuyện chưa từng có trong lịch sử 60 năm của huân chương này.

Dolly Parton, nữ ca sĩ nhạc đồng quê, đã hai lần từ chối nhận Huân chương, lần đầu bà đưa lý do vì chồng ốm, lần sau bà đưa lý do ngại COVID-19 đang lây lan. Bà luôn kín đáo về quan điểm chính trị dù báo chí cố khai thác lý do bà từ chối moojt giải thưởng danh giá như thế. Một lần, người ca sĩ ở tuổi 75 đã trả lời, “Tôi có khán giả thuộc cả hai phía. Dĩ nhiên tôi có ý kiến của tôi, nhưng tôi đã học phải giữ miệng mấy chuyện này.” OK, hiểu.

Ông Bill Belichick, huấn luyện viên đội bóng bầu dục (football) nổi tiếng Patriots, là người thứ hai đã từ chối huân chương này vào tháng 1/2021, chỉ vài ngày sau vụ bạo loạn 6/1. Khác với sự kín đáo của bà Parton, ông Belichick thẳng thắn chia sẻ, “Sau những thảm kịch tuần rồi, tôi đã quyết định không nhận giải thưởng. Trên cả, tôi là một công dân Mỹ tôn thờ các giá trị, nền tự do và dân chủ của quốc gia”./.