Những người bảo thủ MAGA yêu mến Viktor Orbán. Nhưng ông ta là kẻ đã mang tham nhũng, trì trệ và nghèo đói cho đất nước mình.
31 tháng 3 năm 2025
Các khách sạn hào nhoáng và nhà hàng sang trọng hiện thống trị trung tâm Budapest, một thành phố từng nổi tiếng với bộ mặt tồi tàn. Các tượng đài mới cũng mọc lên ở trung tâm thành phố. Một trong số đó là bản sao của đài tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam ở Washington, D.C., để tưởng nhớ đế chế đã mất của Hungary vào thế kỷ 19. Thay vì khắc tên những chiến sĩ trận vong, bản sao này ghi tên của những địa điểm từng một thời thuộc về "Hungary" — các thành phố và làng mạc hiện nằm ở Romania, Slovakia, Ukraine, Ba Lan — được khắc trên những bức tường đá hoa cương dài, được trang trọng tưởng niệm bằng ngọn lửa vĩnh cửu.
Nhưng cái hào nhoáng của chủ nghĩa dân tộc và điểm thu hút du khách đang che đậy một thực tế khác. Từng được coi là quốc gia giàu có nhất Trung Âu (nó được xem là "doanh trại hạnh phúc nhất trong phe xã hội chủ nghĩa" trong Chiến tranh Lạnh), và sau đó là quốc gia Trung Âu được các nhà đầu tư nước ngoài ưa chuộng nhất, Hungary hiện là một trong những quốc gia nghèo nhất, và có thể là nghèo nhất, trong Liên hiệp Âu châu. Sản lượng công nghiệp đang giảm dần mỗi năm. Năng suất gần như thấp nhất trong khu vực. Tỷ lệ thất nghiệp đang tăng dần. Mặc dù đảng cầm quyền luôn nói về các giá trị truyền thống, dân số vẫn đang giảm dần. Có lẽ đó là vì những người trẻ không muốn sinh con ở một nơi mà hai phần ba công dân mô tả hệ thống giáo dục quốc gia là "tồi tệ", một nơi mà các khoa bệnh viện đang lần lượt đóng cửa vì quá nhiều bác sĩ chuyển ra nước ngoài. Có lẽ những người tài năng không muốn ở lại một quốc gia được coi là tham nhũng nhất EU trong ba năm liên tiếp. Ngay cả Chỉ số Tự do Kinh tế — công bố bởi Heritage Foundation, một tổ chức tư vấn gắn kết với MAGA đã xây dựng Dự án 2025 — cũng xếp Hungary ở vị trí cuối cùng trong bảng xếp hạng về tính liêm chính chính phủ trong các nước Liên Âu.
Khách du lịch ở trung tâm Budapest không thấy sự suy thoái này. Nhưng rõ ràng là cánh hữu Mỹ cũng không thấy. Mặc dù không có tài nguyên khoáng sản quan trọng nào để cho đi và cũng chẳng có một quân đội hùng mạnh, thủ tướng Hungary, Viktor Orbán, vẫn đóng vai trò to lớn trong cuộc tranh luận chính trị của Mỹ. Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024, Orbán đã tổ chức nhiều cuộc họp với Donald Trump. Vào tháng 5 năm 2022, một nhóm chuyên gia ủng hộ Orbán đã tổ chức hội nghị cánh hữu CPAC tại Budapest và ba tháng sau, Orbán đã đến Texas để phát biểu tại hội nghị CPAC Dallas. Năm ngoái, tại hội nghị CPAC lần thứ ba ở Hungary, một Dân biểu Cộng hòa đã mô tả đất nước này là "một trong những mô hình thành công nhất với tư cách là nhà lãnh đạo cho các nguyên tắc và lối quản trị bảo thủ". Trong một thông điệp video, Steve Bannon gọi Hungary là "nguồn cảm hứng cho thế giới". Bất chấp phân tích của chính tổ chức của mình về quản trị Hungary, Kevin Roberts của Heritage Foundation cũng đã mô tả Hungary hiện đại "đích thị là mô hình cho nghệ thuật trị quốc hiện đại".
Mô hình Hungary mà họ ngưỡng mộ là gì? Hầu hết, nó không liên quan gì đến nghệ thuật trị quốc hiện đại. Thay vào đó, nó là một bản thiết kế rất cũ, rất quen thuộc cho sự kế tục chuyên quyền, một bản thiết kế đã được cả các nhà lãnh đạo cánh hữu và cánh tả triển khai, từ Recep Tayyip Erdoğan đến Hugo Chávez. Sau khi được bầu vào nhiệm kỳ thứ hai vào năm 2010, Orbán đã dần thay thế các công chức bằng những kẻ trung thành; sử dụng áp lực kinh tế và quy định để phá hủy báo chí tự do; cướp đi sự độc lập của các trường đại học và đóng cửa một trong số các trường đó; chính trị hóa hệ thống tòa án; và thay đổi hiến pháp nhiều lần để tạo cho mình lợi thế bầu cử. Trong đại dịch COVID-19, ông ta đã tự trao cho mình các quyền hạn khẩn cấp, mà ông đã giữ kể từ đó. Ông ta đã công khai liên kết với Nga và Trung Quốc, đóng vai trò là người phát ngôn cho chính sách đối ngoại của Nga tại các cuộc họp của Liên Âu và cho phép Trung Quốc đưa các khoản đầu tư thiếu minh bạch vào đất nước của mình.
Sự kế tục chuyên quyền này chính xác là điều mà Bannon, Roberts và những người khác ngưỡng mộ, và thực sự đang tìm cách thực hiện ở Hoa Kỳ ngay lúc này. Việc phá hủy các dịch vụ công đã diễn ra, áp lực lên báo chí và các trường đại học đã bắt đầu, và những suy nghĩ về việc thay đổi Hiến pháp đang nhen nhóm trong không khí. Nhưng những người ủng hộ những ý tưởng này hiếm khi nói về những gì đã xảy ra với nền kinh tế Hungary và với người dân Hungary bình thường sau khi chúng được thực hiện ở đó. Họ cũng không khảo sát những mâu thuẫn giữa lời lẽ của Orbán và thực tế các chính sách của ông. Ví dụ, Orbán nói nhiều về việc chặn nhập cư, nhưng tại một thời điểm, chính phủ của ông ta đã cấp thị thực cho bất kỳ ai không phải công dân Liên Âu mua trái phiếu chính phủ trị giá 300.000 euro từ các công ty bí ẩn và hầu hết ở nước ngoài.
Ông ta ca ngợi các giá trị gia đình, mặc dù chính phủ của ông chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe theo đầu người thấp nhất trong Liên Âu, kiểm soát quyền tiếp cận IVF và nổi tiếng là đã quyết định ân xá cho một người đàn ông che giấu hành vi lạm dụng tình dục tại các nhà trẻ.
Orbán cũng nói nhiều về "dân chúng" trong khi sử dụng quyền lực gần như tuyệt đối của mình không phải để xây dựng sự thịnh vượng của Hungary mà để làm giàu cho một nhóm nhỏ doanh nhân giàu có, một số trong đó là thành viên gia đình ông. Ở Budapest, những nhà tài phiệt này đôi khi được gọi là NER, hay NER-people, hoặc NERistan — biệt danh bắt nguồn từ Nemzeti Együttműködés Rendszere hay Hệ thống Hợp tác Quốc gia, cái tên mang tính Orwellian mà Orbán đặt cho hệ thống chính trị của mình — và họ được hưởng lợi trực tiếp từ sự gần gũi của họ với nhà lãnh đạo. [ND: Tính Orwellian là tính mỉa mai khi những danh xưng mỹ miều được dùng để che đậy những đồi bại thối nát của một chính phủ độc tài như trong tác phẩm 1984 của George Orwell. Một tác phẩm khác của Orwell phổ biến hơn là Trại Súc Vật, cũng mang tính mỉa mai tương tự.] Direkt36, một trong số ít nhóm báo chí điều tra còn lại ở Hungary, gần đây đã thực hiện một bộ phim tài liệu, The Dynasty, cho thấy, chẳng hạn, cách các cuộc cạnh tranh giành hợp đồng do nhà nước và Liên Âu tài trợ, bắt đầu từ khoảng năm 2010, được thiết kế có chủ đích để Elios Innovatív, một công ty năng lượng do con rể của Orbán là István Tiborcz đồng sở hữu, sẽ giành được chúng. Cuối cùng, Liên Âu đã xem xét 35 hợp đồng và phát hiện ra những bất thường nghiêm trọng trong nhiều hợp đồng trong số đó, cũng như bằng chứng về xung đột lợi ích. (Trong một tuyên bố năm 2018, Elios cho biết họ đã tuân thủ các quy định pháp lý, điều này chắc chắn là đúng; toàn bộ mục đích của hệ thống này là hợp pháp.)
Câu chuyện đó chỉ là một trong nhiều câu chuyện mà người Hungary kể lại với nhau, nhưng không phải ở nơi công cộng. Phim The Dynasty cũng mô tả Chương trình Phát triển Du lịch Kisfaludy, chương trình đã phân phối 316 tỷ forint Hungary (860 triệu đô la) dưới dạng tiền tài trợ. Hai phần ba số tiền tài trợ đó đã được trao cho 0,5% số người nộp đơn; gần một phần năm trong số đó đã được trao cho các dự án đã hoặc sau đó đã được kết nối với Tiborcz.
Không phải Tiborcz là người duy nhất nhận được sự hào phóng của chính phủ. Lőrinc Mészáros, người từng là người giàu nhất Hungary, một thợ lắp đặt khí đốt chuyển sang làm doanh nhân và là bạn cũ của thủ tướng, đã từng ghi nhận rằng tài sản của mình là nhờ "Chúa, may mắn và Viktor Orbán". Những người thụ hưởng khác đến rồi đi, tùy thuộc vào ý thích của Orbán. Một doanh nhân Hungary đã nói với tôi rằng "bạn có thể biết ai đang ở trong, ai đang ở ngoài bằng cách xem công ty của ai bắt đầu phát triển. Nếu bạn ở trong, thì công ty của bạn đang phát triển. Nếu bạn ở ngoài, công ty của bạn sẽ từ cỡ lớn thành cỡ nhỏ. Bạn sẽ thấy điều đó xảy ra trong vòng một hoặc hai năm."
Nhắc lại là loại tham nhũng này phần lớn là hợp pháp, vì luật pháp, hợp đồng và quy định về cung ứng được viết theo cách cho phép điều đó. Ngay cả khi hoạt động này là bất hợp pháp, các công tố viên do đảng kiểm soát sẽ không điều tra. Nhưng quy mô của tham nhũng đủ lớn để làm méo mó phần còn lại của nền kinh tế. Một doanh nhân Hungary và một nhà kinh tế học Hungary mà tôi có dịp trò chuyện — cả hai đều yêu cầu giấu tên vì sợ bị trả thù — đều đã tính toán rằng NERistan chiếm khoảng 20 phần trăm nền kinh tế Hungary. Điều đó có nghĩa là, như nhà kinh tế học đã giải thích với tôi, 20 phần trăm các công ty của Hungary hoạt động "không theo nguyên tắc thị trường, không theo nguyên tắc dựa trên thành tích, mà về cơ bản là dựa trên lòng trung thành". Những công ty này không có các hoạt động tuyển dụng thông thường hoặc sử dụng các mô hình kinh doanh thực sự, vì chúng được thiết kế không phải để đạt hiệu quả và lợi nhuận mà là để phục vụ cho chế độ tham nhũng — chuyển tiền từ nhà nước cho các chủ sở hữu của chúng.
Thế nhưng chế độ này chưa từng thừa nhận vai trò của chế độ đầu sỏ trong hệ thống, hoặc thậm chí thừa nhận rằng Hungary có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng cấu trúc. Một nhà kinh tế học người Hungary khác nói với tôi rằng Orbán luôn dự đoán "những ngày rất tươi sáng trong tương lai; thành công, thành công không thể tưởng tượng được".
Trong bài phát biểu thường niên về tình hình đất nước vào đầu năm 2023, Orbán tuyên bố: "Hãy tin tưởng chúng tôi. Bạn có thể cược vào điều đó: Đến cuối năm, chúng ta sẽ có lạm phát ở mức một chữ số". Trên thực tế, lạm phát trung bình hàng năm vào năm 2023 là hơn 17%. Vào năm 2024, chính phủ Hungary dự đoán mức tăng trưởng 4 phần trăm; thực tế nó chỉ được 0,6%. Bất kỳ ai phản bác lại thông điệp này đều khó có thể được lắng nghe rộng rãi. Các nhà kinh tế học độc lập hiếm khi được mời xuất hiện trên truyền hình công cộng hoặc trên bất kỳ phương tiện truyền thông nào do đảng cầm quyền kiểm soát. Vào tháng 2 năm 2024, chế độ này đã thành lập Văn phòng Bảo vệ Chủ quyền, một cơ quan nham hiểm chuyên quấy rối và bôi nhọ các tổ chức độc lập của Hungary. Cơ quan này đã tăng gấp đôi nỗ lực kể từ cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ và cuộc tấn công vào USAID. Các mục tiêu của cơ quan này bao gồm chi nhánh Hungary của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, nhóm điều tra chống tham nhũng, cũng như một cổng thông tin điều tra tin tức Atlatszo.hu, một thực thể có thể nói sự thật về cách thức hoạt động thực sự của đất nước.
Nhưng sự thật không khó để nhận ra đối với bất kỳ ai thực tâm muốn tìm hiểu, bởi vì những người hưởng lợi từ hệ thống tham nhũng này không ngại khoe khoang sự giàu có của mình. Khi tôi đề cập đến những khách sạn hào nhoáng ở trung tâm Budapest với một người bạn Hungary, anh ấy cười hô hố. Anh ấy nói, "Tất nhiên, đó là nơi những người NER sinh sống. Họ muốn nơi đó trông đẹp đẽ". Ngoài ra, họ sở hữu khá nhiều khách sạn như vậy. Bộ phim tài liệu The Dynasty có chiếu những đoạn quay về giới thượng lưu Hungary tiệc tùng tại các câu lạc bộ và cung điện, và thu hút hơn 3 triệu lượt xem trong vòng một tháng, một con số lớn ở một quốc gia có 9,6 triệu dân. Hàng ngàn bình luận bên dưới video trên YouTube cảm ơn các phóng viên Direkt36 đã cho thấy "thực tế thật" mà họ không thấy được ở đâu khác.
***
Theo nhiều khía cạnh, Hungary khác biệt hoàn toàn so với Hoa Kỳ: nhỏ, nghèo, đồng nhất. Nhưng khi xem phim, tôi có cảm giác như đang xem một điềm báo. Khi Elon Musk, một nhà thầu chính phủ, đang đốt phá các dịch vụ công của chúng ta và đưa ra quyết định sinh sát trên các ban bộ đang quản lý ông ta; khi FBI và Bộ Tư pháp bị nắm giữ bởi những người theo đảng phái không bao giờ truy tố phe cánh họ vì tội tham nhũng; khi các tổng thanh tra bị sa thải và các quy tắc về xung đột lợi ích bị bỏ qua, nước Mỹ đang nhanh chóng xoay chuyển theo hướng chủ nghĩa dân túy Hungary, chính trị Hungary và công lý Hungary. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là sự trì trệ của Hungary, tham nhũng Hungary và nghèo đói Hungary cũng nằm trong tương lai của chúng ta./.
Nguồn: https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2025/05/viktor-orban-hungary-maga-corruption/682111/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét